Sumri fer að halla í heiðhvolfinu

Að vanda fara veðurkerfi að halla sér til hausts þegar kemur fram í miðjan ágúst. Á hverjum stað er þó mjög misjafnt hversu lengi sumarið heldur velli. Hér á landi er ágúst alloft hlýjasti sumarmánuðurinn, í Reykjavík er því þannig varið um það bil þriðja hvert ár. Aftur á móti er september örsjaldan hlýjastur og hefur það ekki gerst í höfuðborginni síðan 1877 og þá var munurinn á honum og júlí svo lítill að algjörlega ómarktækt er. En við gerum eins og í íþróttunum, látum gullið ráðast á sjónarmun.

Í kringum miðjan ágúst fer lofthjúpurinn að hefja umstöflun fyrir veturinn. Á sumrin er austanátt ríkjandi ofan við 20 km hæð við Ísland - en vestanátt á vetrum. Snúningurinn frá vestri til austurs á vorin er oftast eindregnari heldur en frá austri til vesturs á haustin. En við 30 hPa-flötinn verða umskiptin á tímabilinu 15. ágúst til 15. september hér við land.

Kortið hér að neðan er úr safni bandarísku veðurstofunnar (gfs-líkanið) og sýnir hæð og hita í 30 hPa kl. 18 síðdegis á þriðjudag (13. júlí). Jafnhæðarlínur eru heildregnar en hiti er sýndur með litum (litakvarðinn skýrist mjög sé kortið stækkað). Flöturinn er í rúmlega 24 km hæð frá jörðu.

Sunnan við 55°N eru jafnhæðarlínurnar nokkurn veginn hringlaga, samsíða breiddarbaugunum, vindur blæs úr austri. Norðar er flatneskja ríkjandi, svæðið skiptist á milli hæðar og mjög grunnrar lægðar. Austanáttin helst lengst frameftir syðst á kortinu en mjög eindregna vestanátt gerir í kringum lægð sem dýpkar og dýpkar jafnt og þétt allt haustið.

Enn er áberandi hlýjast í kringum norðurskautið en næstu mánuði kólnar langmest þar. Um leið og vestanáttin nær sér á strik geta heiðhvolf og veðrahvolf farið að talast við.

Það er líka um miðjan ágúst sem fer að kólna á norðurslóðum. Þá kólnar að jafnaði meira nyrst heldur en sunnar og hitamunur (þykktarbratti) vex hröðum skrefum og tíðni illviðra tekur stökk upp á við. Þeir lesendur sem nenna geta rifjað upp pistil á hungurdiskum sem skrifaður var um þetta leyti í fyrra (2012). Þar er bent á 13. ágúst sem snúningsdaginn mikla þegar gangan til hausts hefst (en það má auðvitað ekki taka of bókstaflega).