Hægur vetur

Veðurstofan telur veturinn fjóra mánuði, desember til mars. Þó sá nýliðni hafi verið heldur kaldari en algengast hefur verið síðasta aldarfjórðunginn verður samt að telja að hann hafi farið vel með (eins og oft er sagt). Slík ályktunarorð fara þó auðvitað eftir því hver sjónarhóllinn er. Úrkoma hefur t.d. verið í minna lagi um landið sunnanvert, sem varla er hagstætt í huga þeirra sem áhyggjur hafa af vatnsbúskap, en auðvitað hagstætt fyrir þá sem berjast við slagregn og leka. Þrátt fyrir stöku hríðarköst hefur færð lengst af verið með skárra móti - þótt kröfur um góða færð vaxi mjög hratt - og ófærðardagur getur valdið röskun á ferðum mun fleiri heldur en áður var. 

Ritstjóri hungurdiska hefur lengi fylgst með illviðrum (í 60 ár) og reynir að meta þau, afl þeirra og tíðni, á ýmsa vegu. Ekki eru það skotheld fræði - en gefa þó ýmsar vísbendingar. Sú aðferð sem hér er fjallað um hefur komið við sögu á hungurdiskum áður. Á hverjum degi er talið saman á hversu mörgum veðurstöðvum (í byggð) vindur hefur náð stormstyrk (20 m/s eða meira). Ekkert er tekið tillit til þess hvort sá stormur stóð stutt eða lengi. Síðan er reiknað hlutfall á milli þessa stöðvafjölda og allra stöðva sem athuga þann sama dag. Sú tala (sem er alltaf á milli núll og einn) er margfölduð með þúsund. Sérhver dagur fær þannig hlutfallstölu (langoftast mjög lága). Síðan leggjum við saman allar hlutfallstölur hvers mánaðar - og síðan vetrarins í heild. 

Stórfelldar breytingar á stöðvakerfinu eru nokkuð áhyggjuefni í þessu sambandi. Fyrri mynd dagsins á að róa okkur hvað það varðar.

Hér má sjá stormasummur mannaða og sjálfvirka kerfisins á vetrum áranna 2001 til 2023 bornar saman. Þær eru aldrei nákvæmlega þær sömu, en í öllum aðalatriðum eru þær samt að sýna það sama. Munurinn er ekki kerfisbundinn, þó er það þannig að meðaltal sjálfvirka kerfisins er aðeins lægra en þess mannaða. - Ártöl eru síðara ár vetrarins, 2001 er tíminn frá desember 2000 til mars 2001. 

Við komumst aftur til 1949. Súlurnar sýna summur einstakra vetra, en rauða línan er tíuárakeðja. Talsverður breytileiki er frá ári til árs. Það vekur athygli hversu lág tala nýliðins vetrar er (2023-24), sú lægsta frá 1964 (reyndar mjög svipuð 1977). Flestir munu telja þetta vísbendingu um að veturinn hafi verið hagstæður. Auðvitað er hann ekki flekklaus, slíkur vetur kemur varla fyrir á Íslandi. Veturnir 2020 og 2022 voru hins vegar mjög illviðrasamir og 2015 sá illviðrasamasti á þessari öld (það sem af er) - eins og margir muna. 

Við gætum reynt að búa til samsettan gæðavísi fyrir vetrartíðina og fengi nýliðinn vetur háa einkunn fyrir veðramildi (ef þessi kvarði hér er notaður). Hann skorar ekki eins hátt í hita (en mjög skiptar skoðanir eru uppi um gæði vetrarhlýinda - sumir vilja alls ekki neitt svoleiðis). Minnisstæðar eru fréttir sem birtust árið 1929 - en sá vetur var bæði hægviðrasamur og hlýr (rétt eins og 1964). Þá voru einnig óvenjuleg hlýindi á Vestur-Grænlandi. Þau voru þar mjög illa séð og ollu umtalsverðum vandræðum - veiðar heimamanna röskuðust svo að lá við matarskorti - hlýr vetur var þar ekki talinn til gæða. Sagt er að svo sé enn.