Smávegis um nóvemberhita í Reykjavík

Þessi færsla er aðallega fyrir fáein talnanörd - aðrir geta hreinlega sleppt því að lesa. Fyrri hluti nóvembermánaðar hefur verið óvenjuhlýr í Reykjavík, sá fimmti hlýjasti síðustu 150 árin. Þó er hann talsvert kaldari heldur en þeir allrahlýjustu. Ekki er samt víst að hann haldi út síðari hluta leiksins. Við lítum nánar á það.

Á lárétta ásnum má sjá meðalhita fyrri hluta nóvember, allt aftur til 1871 (árin 1903 og 1904 eru þó ekki með). Lóðrétti ásinn sýnir lokameðalhita viðkomandi mánaðar. Þeir sem vanir eru dreifiritum af þessu tagi sjá strax að talsverð fylgni er á milli - varla við öðru að búast. Rauða línan sýnir reiknaða aðfallslínu. Lóðrétta strikalínan sýnir meðalhita fyrri hluta mánaðarins nú - og sker hún rauðu línuna í 3,5 stigum. Það verður kannski meðalhiti mánaðarins alls, meðalhiti síðari hlutans yrði þá að vera um 1,8 stig, -0,4 stigum neðan meðallags áranna 1991 til 2020. 

En einnig má sjá skásetta strikalínu. Neðan hennar er að finna þá mánuði þar sem síðari hluti mánaðarins hefur dregið meðalhita hans alls niður. Það er algengast - sérstaklega hafi fyrri hlutinn verið hlýr. Meðalhiti fyrri hluta mánaðarins árið 1945 var 8,2 stig (hreint ótrúleg tala - en sönn). Meðalhiti síðari hlutans var 4,9 - ámóta og hiti fyrri hlutans nú. Allur mánuðurinn endaði í 6,1 stigi. Til að núlíðandi nóvember nái því þarf hitinn síðari hluta mánaðarins að vera yfir 7 stig - slíkt væri með miklum ólíkindum.

Myndin - ein og sér - gefur okkur kannski þá tilfinningu að fyrst fyrri hluti mánaðarins hafi verið hlýr séu líkur á að síðari hlutinn verði það líka. Þannig er það þó ekki - hiti fyrri hlutans segir einfaldlega ekki neitt um þann síðari. Það sjáum við vel á síðari myndinni.

Lárétti ásinn sýnir hér meðalhita fyrri hluta nóvembermánaðar í Reykjavík (eins og á fyrri mynd), en sá lóðrétti er meðalhiti síðari hlutans. Fylgni milli hita þessara tveggja mánaðarhluta er nánast engin. Lóðrétta strikalínan markar sem fyrr meðalhita fyrri hluta nóvember í ár. Við sjáum „hlýindakeppinautana“ hægra megin strikalínunnar. Það má þó segja að hiti síðari hluta þeirra hafi aldrei verið mjög lágur. En við sjáum líka að dæmi eru um að mikið hafi kólnað síðari hluta mánaðarins. Nefna má t.d. 1965 - þá var meðalhiti fyrri hlutans 4,7 stig (lítið lægri en nú). Meðalhiti þess síðari var hins vegar -3,4 stig og hiti mánaðarins í heild varð undir meðallagi. 

En það er furðuoft (og kemur á óvert) sem síðari hlutinn er hlýrri en sá fyrri (allir mánuðir ofan skástrikalínunnar). Þar í flokki er t.d. 2014 - fyrri hluti þess mánaðar var býsna hlýr, meðalhiti 4,8 stig (svipaður og nú). Hann bætti í, og meðalhiti síðari hlutans var 6,2 stig, hlýjastur allra síðari hluta nóvember. Við athugun kemur í ljós að fyrir allt tímabilið (frá 1871) er meðalhiti fyrri hluta mánaðarins 2,0 stig, en 1,3 síðari hlutann. Það munar 0,7 stigum. Á árunum 1991 til 2020 er meðalhiti fyrri hlutans hins vegar 3,3 stig, og þess síðari 1,8 stig, munar 1,5 stigum. Tvennt er athyglisvert, hið fyrra að síðustu 30 árin skuli meðalhiti síðari hluta nóvember vera orðinn nærri því sá sami og er fyrri hluta hans á tímabilinu öllu. Hitt vekur líka athygli að meiri munur er síðustu áratugina á fyrri hluta mánaðarins og þeim síðari. Það kólnar sum sé síðar en áður, en hraði haustkólnunarinnar (í nóvember) hefur aukist. 

En munum enn og aftur að þetta segir okkur ekkert um framtíðina (en er sýn á liðinn breytileika).