Tvær gamlar þumalfingursreglur

Nýlega rakst ritstjóri hungurdiska á tvær gamlar spáreglur sem kenna má við þumalfingur, Kannski reyndi hann einhvern tíma að nota þær - kannski ekki. Líklega ekki - bæði kemur staða þar sem þær eiga greinilega við ekki oft upp og auk þess eiga mælingar þær sem notaðar eru ekki alltaf við - enda upprunnar í Ameríku. En við skulum samt til gamans rifja þær upp.

1. Til að finna hæð (það er að segja botnhæð) bólstraskýja á góðviðrisdegi þegar uppstreymi er það mikið að ský myndast:

Finnið mismun á hita og daggarmarki og margfaldið með 125. Útkoman segir til um hæð bólstrabotnanna í metrum. 

Daginn sem þessi pistill er skrifaður (fimmtudagur 13. september) var hiti á hádegi í Reykjavík 9,6 stig, daggarmark 3,8 stig, mismunur 5,8 stig. Ágiskuð skýjahæð því 5,8x125 = 725 m - segjum 700 m. Klukkan 16 hafði munur á þurrum hita og daggarmarki minnkað (10,2 - 5,6 = 4,6) og reglan lækkað ágiskaða skýjahæð niður í 575 m - segjum 600 m. Ekki fráleit ágiskun sé horft á fjallahringinn. 

2. Til að áætla mestu skýjahulu dagsins (engin lágský á lofti að morgni takk fyrir) - til að geta giskað þarf að fylgjast náið með því hvenær fyrstu hnoðrarnir myndast.

Um leið og það gerist er litið á rakastigið. Deilt er í það með 6 og draga síðan 5 frá. Þá er komin ágiskun á hámarksskýjahulu dagsins (síðdegis eða að kvöldi) í áttunduhlutum. 

Ef við ímyndum okkur að veður hafði verið ágiskunarhæft í morgun kl.9 hefðum við tekið rakastigið - 83 prósent, deilt í það með 6 - fáum út 14 - drögum 5 frá - og útkoman er 8 = alskýjað. En klukkan 9 voru bólstrar þegar á lofti. - Klukkan 6 voru hins vegar engin lágský á lofti, rakastig þá var 90 prósent - og reglan segir þá að alskýjað verði síðdegis við slík skilyrði - ekki sem verst. - En það er kannski heppni. 

Nú notar enginn svona reglur - tölvuspár ráða öllu (og er það trúlega vel).