Þrýstivindur - hjáþrýstivindur

Enn erum við í fræðabrekkunni. Einhver les þetta - einhver les þetta, er það ekki? Fyrir nokkrum dögum (22. mars) var hér fjallað um þrýstivind. Þar kom fram að þrýstimunur vekur vind en svigkraftur jarðar kemur í veg fyrir að munurinn jafnist út með því að sveigja vindinn til hægri þar til hann blæs samsíða jafnþrýstilínum. Þetta er endurtekið í reitum a) og b) á myndinni hér að neðan.

Punktalínurnar sýna jafnþrýstilínur, hér eru þær teiknaðar með 5 hPa bili eins og venjan er. Rauða línan í reit a) á að tákna það að fyrst hreyfist loftið þvert á þrýstilínurnar en síðan sveigir það þannig að eftir nokkra stund blæs það samsíða þrýstilínum. Þrýstikraftur og svigkraftur togast á, hvorugur hefur hér betur.

Reitur b) sýnir það sama en á að minna á að það að því meiri sem þrýstimunurinn verður (þéttari línur) þvi meiri verður þrýstikrafturinn (í átt að lægri þrýstingi) en líka svigkrafturinn (til hægri við vindinn). Vindurinn vex líka með auknum þrýstimun.

Nú kemur að lúmsksnúnu atriði sem ég hef vonandi þrek til að endurtaka öðru hverju meðan hungurdiskabloggið stendur: Svigvindurinn er þræll vindsins. Það þýðir að ef þrýstisviðið slaknar skyndilega beygir vindurinn strax til hægri upp á móti auknum þrýstingi. Þetta hefur miklar afleiðingar.

Hér höfum við því tvö dæmi um það að loft getur sloppið í gegnum þrýstilínur. (i) Þegar þrýstisviðið þéttist missir loftið fótanna um stund og rennur niður þrýstibrekkuna - en svigvindurinn kemur fljótlega til hjálpar og nær því inn á braut sem fylgir þrýstilínu. (ii) Þegar þrýstisviðið slaknar fer loftið upp þrýstibrekkuna þar til jafnvægi er aftur náð.

Þetta þýðir t.d. að í raunveruleikanum er vindurinn sífellt að sveiflast í kringum kraftajafnvægið og er sjaldnast alveg sá sami og þrýstilínurnar segja hann vera. Þetta á reitur c) á myndinni að sýna. Vindur fer um þrýstilandslagið í bylgjugangi. Mismunurinn á vindi þeim sem lega þrýstilína gefur til kynna og hins raunverulega nefnist hjáþrýstiþáttur vindsins eða einfaldlega hjáþrýstivindur. Sumir hjáþrýstivindar eru merkilegri en aðrir. Það bíður betri tíma.

Athugasemdir

[Þorkell Guðbrandsson (IP-tala skráð) 2.4.2011 kl. 08:08]

Er ekki alveg viss um hvort ég skil ofangreint (enda ekki skrítið, til þess vantar mig grunnmenntun!) en mér hefur í gegn um tíðina sýnst að vinda blási ekki alveg samsíða þrýstilínum, heldur blási þeir undir einhverju horni á þær. Má ég nefna dæmi? Ef lægð er fyrir sunnan land og þrýstilínur liggja nokkurn veginn austur-vestur hér yfir norðurlandi, þá blæs vindur gjarnan úr norðaustri, þ.e. undir 30 - 45° horni, ræðst af ýmsum aðstæðum hvert hornið er. Eru þar að verki kraftarnir, sem valda sveigjunum á þriðju skýringarmyndinni í texta þínum, Trausti?

[Trausti Jónsson, 3.4.2011 kl. 00:04]

Þorkell. Þú ert vel með á nótunum sýnist mér. Nærri jörð hefur núningur þau áhrif að vindur blæs undir horni á þrýstilínurnar þannig að loft dælist inn í lægðir en út úr hæðum. Ég kem vonandi  betur að þessu síðar.