28.10.2024 | 17:49
Litið á nokkur veðurkort - þriðjudag 29.október
Við lítum nú á fáein veðurkort sem öll sýna stöðuna síðdegis á morgun, þriðjudaginn 29.október 2024. Þetta er ekki sérlega merkileg staða - en þó má nota hana til að benda á notagildi kortanna. Þessi pistill er fyrst og fremst skrifaður með uppeldisleg sjónarmið í huga - þeir sem ekki taka slíku þurfa auðvitað ekki að lesa lengra. Finna má mikið úrval spákorta á vefnum - og kannski er það orðið eitt aðalvandamál veðurfræðinga nú til dags að velja sér kort til skoðunar - fer það eftir stöðu hvers dags hversu gagnleg hver gerð er. Það úrval sem við bjóðum upp á í dag er þannig aðeins lítill hluti þess sem hægt er að velja um. Enn erfiðara er að einnig er úr fjölmörgum mismunandi líkönum að velja. Þau eru engan veginn sammála, aðalatriðin kannski þau sömu fyrsta sólarhringinn, en smáatriðin ekki og eftir því sem spár ná yfir fleiri daga verður fjölbreytni þess veðurs sem boðið er upp á meiri og meiri.
Sú spá sem við lítum hér á er í boði evrópureiknimiðstöðvarinnar og er byggð á greiningu á miðnætti síðastliðnu - þetta er því 42 stunda spá sem gildir kl.18 á morgun. Önnur spá - með sömu kortum er væntanleg nú undir kvöld. Einhver munur verður á þessum tveimur spárunum, en aðalatriðin ættu samt að verða þau sömu.
(i) Þetta kort sýnir hæð 300 hPa-flatarins og vind í honum síðdegis á morgun. Jafnhæðarlínur eru heildregnar. Flöturinn er í um 9 km hæð yfir jörð. Hefðbundnar vindörvar sýna vindstefnu og styrk, en litir merkja þau svæði þar sem vindurinn er mestur. Dekksti blái liturinn sýnir vindhraða meiri en 80 m/s. Við sjáum hér bút úr heimskautaröstinni svonefndu sem hlykkjast í kringum norðurhvel - oftast þó í bútum. Það svæði þar sem vindurinn er mestur köllum við rastarkjarna - við getum líka notað hugtakið skotvindur (rastarinnar). Ritstjóri hungurdiska hefur þá sérvisku að vilja ekki nota orðið skotvindur um heimskautaröstina sjálfa - heldur aðeins þá hluta hennar sem líta út eins og sést á myndinni. Kannski bananalaga, oftast snýr kryppan til norðurs, en önnur kryppulega sést líka. Vindhraði í heimskautaröstinni er gjarnan mestur nærri veðrahvörfunum, á mörkum veðrahvolfs og heiðhvolfs. Svo vill til að í þessu tilviki gætir vindsins í röstinni lítt við jörðu. Það stafar af því að niðri í veðrahvolfi jafnar mikill hitamunur hann upp. Kalt loft liggur í neðri lögum - vestan og norðan rastar.
Það sjáum við að nokkru á næsta korti. (ii) Það sýnir hæð 500 hPa-flatarins, vindstefnu og styrk, en litirnir sýna hita í fletinu. Ekki er alveg jafnhvasst í þessum fleti (í rúmlega 5 km hæð) og er uppi í 300 hPa, en nóg samt, 50 til 60 m/s þar sem mest er. Dreifing hitans kemur fram sem mislitir borðar, þeir eru örmjóir við suðurströnd Íslands og sýnir það hitabrattann, mörgum stigum hlýrra er rétt sunnan við land heldur en yfir landinu. Þegar komið er norður á landið er hitamunur ekki teljandi á stóru svæði. Í rauninni er þetta loft ekki sérlega kalt, það eru frekar hlýindin suður af sem eru mikil. Ef við gætum svipt röstinni burt og látið hitadreifinguna eina um að búa til vindinn myndu þrýstilínur verða mjög þéttar þar sem jafnhitalínurnar eru þéttastar - og vindur blása að austnorðaustri. Þessi austnorðaustanátt - sem ekki sést - dugar að mestur til að jafna út ofsafengna vestsuðvestanátt háloftarastarinnar - þannig að vindur á landinu er ekki mikill.
Við förum nú niður í 925 hPa. (iii) Það er um það bil fjallahæð, um 700 metrar í þessu tilviki. Það er dálítill vindstrengur sunnan við landið - vestsuðvestanátt rastarinnar rétt nær til jarðar, en mjög skert. Örsmá lægð er norðan við land - á leið til Noregs.
Hér erum við komin niður að sjávarmáli. (iv) Yfir landinu er hálfgerð áttleysa, en ákveðnari vestanátt (tengd háloftaröstinni) sunnan við land. Grænu litirnir sýna úrkomu, hún er nokkuð ákveðin á landinu suðvestanverðu. Inni í úrkomusvæðunum má sjá litla þríhyrninga, þeir gefa til kynna að úrkoman sé af klakkauppruna, skúradembur. Einnig má sjá tákn fyrir snjókorn inni yfir landi (hærra yfir sjávarmáli). Það kemur nokkuð á óvart hversu stór hluti úrkomunnar er klakkakyns, venjulega er úrkoma það síður undir háloftaröst í hæðarsveigju. En hér er líkanið að segja okkur að einhver óstöðugleiki liggur í veðrahvolfinu. Til að greina ástæðu hans nánar þyrftum við helst að fá að sjá svokallað þversnið - en slík eru ekki á lager sem stendur. Við látum því nægja að trúa þessu bara.
Á þessu korti (v) má enn sjá jafnþrýstilínur sjávarmálskortsins (heildregnar), en aðrar upplýsingar eru úr 700 hPa-fletinum, í um 3 km hæð. Þar eru vindörvar, vindur undir háloftaröstinni er um 25 m/s úr vestsuðvestri. Litir sýna lóðréttar hreyfingar, þær eru mældar í Pa/s (Pasköl á sekúndu) - talan 1 er ekki mjög fjarri 0,1 m/s. Bláu litirnir sýna uppstreymi, en þeir brúnu niðurstreymi. Landið vekur bylgjur, hreyfingin er upp yfir Suðvesturlandi, en síðan til skiptis upp og niður. Ákafinn er mestur áveðurs, þar sem dekksti blái liturinn sýnir svæði þar sem uppstreymið er meira en 2 Pa/s - samsvarar um 0,2 m/s. Það meir en nægir til að kæla loftið (þegar loft lyftist til lægri þrýstings kólnar það) og þar með þétta rakann sé loftið mettað. Úrkoma fellur. Á niðurstreymissvæðunum verður skýjarof (í þessari hæð).
(vi) Hér erum við komin upp í 400 hPa, kringum 7 km hæð, jafnhæðarlínur eru heildregnar. Brúnu litirnir sýna svonefnt iðumætti. Iðumætti segir okkur frá því hversu þétt mættishitafletir liggja. Þeir liggja mun gisnara í veðrahvolfinu heldur en uppi í heiðhvolfi. Hiti fellur að meðaltali um 0,6 stig á hverja 100 metra í veðrahvolfi, alloft um allt að 1 stig á 100 metra, en stundum minna. Stöku sinnum hækkar hiti með hæð. Þá tölum við um hitahvörf. Hegðun hitafalls með hæð greinir að heiðhvolf og veðrahvolf. Í heiðhvolfi fellur hiti nær ekkert með hæð (alla vega mjög lítið miðað við veðrahvolfið). Veðrahvörfin liggja mishátt og ná stundum niður í 400 hPa (og stöku sinnum enn neðar). Komi fram svæði með miklu iðumætti í 400 hPa bendir það til þess að þar komi loft úr heiðhvolfi við sögu. Á kortinu sjáum við borða af slíku lofti liggja suðvestan úr hafi, yfir Ísland og alveg austur til Noregs. Þetta er einmitt í jaðri rastarinnar - á norðvesturhlið hennar. Röstin dregur loft niður vinstra megin við rastarkjarnann. Suðvestan við Grænland má sjá lítinn hnút með miklu iðumætti. Hann berst til Íslands og kemur hér við sögu á fimmtudag (sé að marka spár) og á þá að hreinsa frá - vindur að snúast til norðurs í bili.
Eru nú flestir farnir að þreytast (en engin miskunn er sýnd). (vii). Hér má enn sjá sjávarmálsþrýsting (heildregnar línur). Litirnir sýna hins vegar svonefndan stöðugleikastuðul. Grænu svæðin gefa mjög stöðugt loft til kynna, en brúnir litir óstöðugt. Brúni borðinn sýnir að loftið við Ísland er nokkuð óstöðugt og ber nokkuð saman við hin lágu veðrahvörf á fyrri mynd. Skýrir kannski úrkomuna sem við vorum að velta vöngum yfir.
Nú (viii) förum við upp í 100 hPa-flötinn, hann er í um 16 km hæð. Litir sýna hita. Hér er hlýrra fyrir norðan land heldur en fyrir sunnan. Einmitt einkenni rastarinnar. Hún dregur loft niður fyrir norðan og vestan - það hlýnar í niðurstreyminu. Við getum því (óbeint) séð legu rastarinnar á þessu korti, jafnvel þótt miðja hennar sé ekki greinileg sé litið á vindhraðan einan.
Og uppi í 30 hPa (ix), í um 23 km hæð ná áhrif rastarinnar ekki. Á þessum árstíma kólnar þar hægt og bítandi - heimskautanótt vetrarins dreifir smám saman úr sér og sólin hættir að hita ósonið (og fleira). Ákveðin hringrás er hér að verða til í kringum heimskautið, vindhraði þó ekki nema um 25 m/s, en þetta er upphaf skammdegisrastarinnar sem mjög er í tísku þessi árin. Hún hringar sig í kringum skammdegissveipinn (stratospheric polar vortex) sem sumir segja að ráði miklu um vetrarveðráttu á meginlöndunum (ekki þó fullt samkomulag um það). En ótrúlegar umræður skapast þó á hverjum vetri um stöðu sveipsins og uppbrot hans og rastarinnar. En haustið er ekki nægilega langt framgengið til þess að samband sé komið á á milli heimskautarastar og skammdegissveips - enda er skammdegisröstin ekki búin að ná máli - og heimskautaröstin varla heldur.
Síðasta kortið ætti að vera föstum lesendum hungurdiska kunnugt. Það sýnir hæð 500 hPa-flatarins á norðurhveli ásamt þykktinni (litir). Jafnhæðarlínurnar eru mjög þéttar sunnan Íslands (röstin). Fjarlægðin frá bylgjudalnum við Nýfundaland til næsta bylgjudals austan við er óþægilega löng - getur varla haldist það í marga daga. Kryppumyndun er því líkleg - jafnvel síðar í vikunni. Leiðinlegur kuldapollur er við Spán (þar eru appelsínuviðvaranir í gildi) - og mikil hlýindi víða í Bandaríkjunum.
Við megum gjarnan taka eftir því að á norðurslóðum eru engir afgerandi kuldapollar, tiltölulega jafn kuldi á öllu bláa svæðinu og jafnhæðarlínur inni í því ekki þéttar. Þetta er ekki óvenjulegt ástand á þessum tíma árs. Kuldapollarnir stóru ættu að fara að sýna sig þegar kemur fram í nóvember og síðan ná fullum þroska á jólaföstunni. Þangað til tölum við enn um haustveðráttu.
Flokkur: Vísindi og fræði | Facebook
Um bloggið
Hungurdiskar
Færsluflokkar
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (10.11.): 12
- Sl. sólarhring: 311
- Sl. viku: 1624
- Frá upphafi: 2408638
Annað
- Innlit í dag: 11
- Innlit sl. viku: 1463
- Gestir í dag: 11
- IP-tölur í dag: 10
Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri færslur
- Nóvember 2024
- Október 2024
- September 2024
- Ágúst 2024
- Júlí 2024
- Júní 2024
- Maí 2024
- Apríl 2024
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010
Bæta við athugasemd [Innskráning]
Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.