Tvö septembervikakort

Við lítum nú á tvö kort sem sýna veðurlag í nýliðnum september - gerð eftir greiningum evrópureiknimiðstöðvarinnar. 

Það fyrra sýnir meðalþrýsting við sjávarmál (heildregnar línur) og vik hans frá meðallagi septembermánaða áranna 1981 til 2010. Íslandslægðin svonefnda nokkuð öflugri en í meðalári, en þrýstingur með hærra móti yfir Skandinavíu norðanverðri. Þetta þýðir að sunnanátt var meiri en í meðallagi hér á landi. 

Þrýstingur var reyndar enn lægri í september í fyrra, en þá var lægðin austar en nú og sunnanátt ekki eins eindregin og nú (en var það aftur á móti í október). 

Sunnanáttin hefur valdið miklum hlýindum bæði hér á landi og ekki síður fyrir norðaustan land eins og sjá má á síðara kortinu.

Heildregnu línurnar sýna meðalhæð 500 hPa-flatarins, en þær strikuðu (daufar) meðalþykkt mánaðarins. Litirnir sýna þykktarvik, en þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Þar sem vikin eru mest er hiti meir en 6 stigum ofan við meðallag.

Svona mikil vik skila sér trauðla til yfirborðs. Hiti á Akureyri var 10,1 stig í september, 2,8 stigum ofan meðallagsins 1981 til 2010, en á myndinni er þykktarvikið á þeim slóðum um 3,0 stig. Hefði allt fallið á réttan stað (vikahámarkið lent yfir Íslandi) hefði meðalhiti á Akureyri e.t.v orðið meiri en 12 stig. Svo hár hefur septemberhiti aldrei orðið þar um slóðir - metið er 11,6 stig (1941). 

Það er erfiðara að hugsa sér að „hittingur“ af þessu tagi eigi sér stað um landið sunnanvert. Það er auðvitað alveg mögulegt að þykktarvikið verði þetta mikið, en hætt er við að það fái ekki notið sín syðra sökum skýja og rigningar. Hæsti septembermeðalhiti sem við vitum um í Reykjavík er 11,4 stig (1939) - meðalhiti 1981 til 2010 er 8,0 stig. Að meðalhiti septembermánaðar verði 6 stigum ofan við það (14 stig) er nánast óhugsandi.

Meðalþykkt yfir Íslandi í september er í kringum 5400 metrar. Stærstu septembervik sem við þekkjum við Ísland eru líklega um 80 metrar - samsvara um 4 stiga hitaviki. - Einmitt í september 1939 og 1941. Þá vantaði um 0,6 til 0.8 stig upp á að þykktarvikin skiluðu sé að „fullu“ í Reykjavík (þó ekki meira en það). Mestu vikin á kortinu hér að ofan eru nærri 130 metrar. Meðalmánaðarþykktin þarf að vera 5530 metrar til að ná þeim hér á landi, 50 metrum meiri en mest er vitað um - afskaplega ólíklegur atburður. Eigum við ekki samt að segja að 13-stigaseptember í Reykjavík bíði einhvers staðar í framtíðinni - en líkurnar á honum séu þó afarlitlar, nema að hnattræn hlýnun fari að bæta enn meira í en þegar er orðið.