Af heiðhvolfinu í byrjun árs

5.1.2014 | 01:51

Af heiðhvolfinu í byrjun árs

Það er best að lauma inn einni færslu með fréttum úr heiðhvolfinu - svo lítið beri á. Eigendafélagið segir að fáir hafi áhuga á slíku og það sé því ekki bloggefni.

Heiðhvolfið hefur komið oft við sögu á hungurdiskum (sennilega um 20 sinnum alls), má þar t.d. nefna pistil frá 2. janúar í fyrra. Eins og margir vita er lofthjúpnum skipt í hvolf - eftir því hversu hiti breytist hratt með hæð. Veðrahvolfið er neðst - ofan á því liggja veðrahvörf en heiðhvolfið er þar ofan á. Veðrahvörfin liggja mishátt - hæst í hitabeltinu. Þar eru 16 til 18 kílómetrar upp í þau. Yfir heimskautaslóðum liggja þau lágt - oft í 8 til 10 km hæð en stundum neðar.

Við lítum á tvö kort sem sýna hita í 30 hPa-fletinum og hæð hans. Annars vegar er spákort sem gildir síðdegis á mánudaginn (6.1. 2014) en hins vegar kort frá sama degi í fyrra. Fyrst nýja kortið.

Gríðarmikil lægðarmiðja er yfir Norður-Grænlandi og nær hringrás lægðarinnar um mestallt norðurhvel. Jafnhæðarlínur eru heildregnar og sýna hæð flatarins í dekametrum (1 dam = 10 metrar). Lægðarmiðjan er í 21900 metra hæð - en hæðin við Aljúteyjar er nær upp í 24000 metra (24 km). Hiti í lægðarmiðjunni er um -85°C en hæstur yfir Austur-Síberíu sunnanverðri. Þar er ekki nema -32 stiga frost. Mjög hlýtt er yfir Miðjarðarhafi.

Kortið frá í fyrra er allt öðru vísi.

Á þrettándanum í fyrra (6.1.) skiptist heiðhvolfslægðin snögglega í tvennt - og hvarf nærri því um tíma um mánuði síðar. Hér á landi fengum við fyrst einhverja hlýjustu janúar og febrúarmánuði allra tíma - og síðan varð meðalloftþrýstingur í mars sá hæsti um áratugaskeið. Miklir kuldar ríktu um stund í Vestur-Evrópu og einnig var kalt í Ameríku.

Afgang ársins var mikið rætt um tengsl þessa veðurlags við atburðinn í heiðhvolfinu. Sá orðrómur er á kreiki að meira hafi verið um röskun á heiðhvolfshringrásinni síðustu 4 til 5 árin en verið hefur lengi. Tilhneiging er til að tengja allar stórar uppákomur breyttu veðurlagi vegna aukinna gróðurhúsaáhrifa af manna völdum - og stórir heiðhvolfsatburðir eru ekki undanskildir. En skyldi vera eitthvað til í því?

Í dag (laugardaginn 4. janúar) er allt með felldu í heiðhvolfinu - eða hvað? Ritstjórinn gefur heiðhvolfinu auga á næstu vikum (eins gott).

Flokkur: Vísindi og fræði | Facebook

Athugasemdir

Það munar ekki miklu á hitanum í heiðhvolfinu og manndrápskuldanum í Kanada og USA í dag.

"Þar er fólk varað við því að fara út í kvöld og sagt að veðurfræðingar tali um kuldastigið sem lífshættulegt."(sic)

> http://visir.is/gridarlega-kalt-i-bandarikjunum/article/2014140109613

Jafnvel sumarið á Suður-heimskautinu lætur ekki sjá sig.

"Bandaríski ísbrjóturinn Polar Star lagði af stað í dag til Suðurheimskautsins til þess að aðstoða rússneska rannsóknaskipið Akademik Shokalskiy og kínverska ísbrjótinn Snædrekann (Xue Long) sem eru föst í ís á svæðinu."(sic)

> http://www.mbl.is/frettir/erlent/2014/01/05/bandariskur_isbrjotur_til_bjargar/

Hilmar Hafsteinsson (IP-tala skráð) 5.1.2014 kl. 11:22

Samkvæmt þessu verður hitinn tvo fyrstu mánuðina í ár ekki eins mikill og í fyrra, þar sem það er kaldara í heiðloftunum nú en þá. Það verður fróðlegt að sjá hvernig 12 mánaða tímabilið mars 2013-mars 2013 kemur út hitalega séð - hvort það verði kaldasta árstímabil sem mælst hefur síðan á kuldaskeiðinu 1965-95 (2000?).

Trausti hefur skipt kuldaskeiðinu sem hann segir vera frá 1965 til 1986 (obs!) í þrjú styttri tímabil, hafísárin svokölluðu 1965 til 1971, skárri ár 1972 til 1978 og síðan kuldaskeiðið 1979 til 1986. Síðan hafi hitinn legið upp á við, að vísu með smábakslagi á árunum 1992 til 1995 (sem hann seinna kallar einnig kuldaskeið). Síðustu árin, 2003 til 2006, hafi verið jafnhlý og best gerðist á fyrra hlýindaskeiði (þ.e. á hlýindaskeiðinu eftir 1920 (1925-65)). http://www.vedur.is/loftslag/loftslag/fra1800/hitafar/

Þetta stenst ekki alveg ef miðað er við mælingar Emils Valgeirssonar sem ná frá 1979 en þær eru reyndar aðeins fyrir Reykjavík. http://emilhannes.blog.is/blog/emilhannes/entry/1343376/

Það má alveg skrifa undir skiptinguna í kaldari/heitari tímabil hjá Trausta en ekki að kuldaskeiðinu ljúki 1986. Að vísu er 1987 hlýtt ár (5,4 stig) en öll árin á eftir eru köld nema 1991 (5 stig) allt til 1996 er fer að hlýna. Kuldaskeiðið nær þannig alveg örugglega fram til 1995 eins og reyndar er talað um yfirleitt.

Nær öll árin eftir 2000 eru yfir 5 stigin og nær hlýnunin hámarki 2003 þegar hitinn fer yfir sex stig (6,1).

Réttast er þannig að tala um tímabilið 2001 til lok árs 2012 sem samfellt hlýskeið, en ekki fyrr.

Hins vegar má einnig tala um að kuldaskeiðið nái alveg til ársins 2000 (sbr. að ofan).

Frá 2010 hefur svo farið hægt kólnandi en það er næst heitasta árið (5,9 stig) á nýrri öld.

Torfi Stefánsson (IP-tala skráð) 5.1.2014 kl. 11:37

Torfi, við skulum ekki eigna mér mælingar Veðurstofunnar. Ég gerði hinsvegar mynd út frá þeirra gögnum sem reyndar nær aftur til 1971.

Ég er annars á því er að kalda tímabilinu hafi lokið með árinu 1995 en síðan þá hefur ekki komið kalt ár (meðalhiti í Rvík árið 1995: 3,8°C).

Emil Hannes Valgeirsson, 5.1.2014 kl. 14:53

Já auðvitað, þetta eru mælingar Veðurstofunnar en matreiddar upplýsingar frá þér!

Ég vil þó halda mig við að kuldakastið vari alveg til aldamóta eða í heil 35 ár. Þarna koma að vísu tvö hlý ár inní (1996 og 97) með hita um og yfir 5 gráður (5,0 og 5,1) en svo koma þrjú ár í röð undir 5 stigum (1998-2000 eða 4,7, 4,5 og 4,5 gráður).

Svipaður hiti var á kuldaskeiðinu, svo sem á árunum 1976-78 og 1990-93.

Það má einnig finna ár á kuldaskeiðinu sem ná 5 stigunum (svo sem 1972, 74, 87 (heilar 5,4 gráður), og 91).

Torfi Stefánsson (IP-tala skráð) 5.1.2014 kl. 17:47

Var að gauka að þér hugmyndum að "verkbeiðnum" á bloggi mínu varðandi veðurfarið nú og áður. Bestu kveðjur.

Ómar Ragnarsson, 6.1.2014 kl. 00:39

Ómar - ég gef þessu gaum á næstunni en hef þó eitthvað um þetta skrifað áður t.d. í pistli 22. mars 2013. Ég var líka fyrir nokkru búinn að gera lista um hlýjar norðanáttir en ekki hefur gefist tilefni til að vinna meira í honum. Torfi - það er hægt að skipta tímabilum á ýmsa vegu. Það er því auðveldara eftir því sem lengra frá líður - en ekki hægt um leið og atburðir gerast. Sagt er að kuldatímabilið síðasta hafi endað 2. nóvember 1995. Sumarið við Suðurskautslandið er í góðum gír.

Trausti Jónsson, 6.1.2014 kl. 01:46