Lægðardrag úr norðvestri

Háloftalægðardrög sem koma úr norðvestri yfir Grænland eru leiðinleg á öllum árstímum. Ekki þó alveg öll því það skiptir mjög miklu máli hvar og hvernig þau fara yfir jökulinn. Fleira skiptir líka máli t.d. hversu mikið af köldu lofti er í „biðstöðu“ yfir ísaslóðum austan Grænlands. Ekki er ætlunin hér að greina það í smáatriðum. Mörg verstu hret sem gerir hér á landi að vor- og sumarlagi eru þessarar ættar. Meinlausu lægðardrögin eru þó miklu fleiri - og svo allt þar á milli.

Lítum á mynd sem sýnir þrjár dæmigerðar leiðir lægða sem koma úr norðvestri. Kortagrunnurinn er eftir Þórð Arason.

Hér sjást þrjár dæmigerðar leiðir. Sú austasta (dökkbláa) sýnir drag  (lægð) sem rennur hjá án þess að aflagast mikið af Grænlandi. Þá kemur veggur af köldu lofti suður yfir land. Snögglega skiptir úr hægviðri og yfir í hvassa norðan- eða norðaustanátt. Lægð myndast þá um síðir fyrir suðaustan land eða jafnvel enn sunnar.

Komi lægðardragið yfir Grænland vestar, nær fjallgarðurinn betra taki á því og skerpir á draginu. Þá myndast lægð yfir landinu eða fyrir vestan það og að baki hennar gengur í hvassa norðaustanátt. Þriðja leiðin, sú syðsta, er að jafnaði hagkvæmust. Þá myndast lægð fyrir vestan land og fer e.t.v. ekki langt til austurs. Hugsanlegt er að landið sleppi við norðaustanáttina. (En samt hafa nokkur allra verstu veðrin farið þessa leið).

Þetta er allt saman ansi mikil einföldun - ekki síst vegna þess að drögin eru svo misöflug þegar þau koma að Grænlandi - eins skiptir mjög miklu máli hver breidd og krappi þeirra er.

Nú stefnir í að eitt þessara draga komi að landinu á þriðjudaginn og fari suðaustur fyrir land. Það bregður þó út af myndinni hér að ofan þannig að annað kemur óþægilega stutt á eftir því og truflar myndina. Það er alltaf eitthvað sem gerir það.

En lítum á 500 hPa-kort sem sýnir hæð flatarins ásamt vind og hita í honum um hádegi á þriðjudag (9. apríl).

Þetta lægðardrag er býsna skarpt og er á leið til suðausturs. Á eftir því fylgir gusa af köldu lofti beint úr norðri. Þetta minnir dálítið á kuldakastið í byrjun marsmánaðar - en ekki eins slæmt. Við sjávarmál (ekki sýnt) er lægð að myndast undan Vestfjörðum. Lægðin er þó mjög flöt á annað borð - suðvestanátt varla til á suðausturhlið hennar - en allhvöss eða hvöss norðaustanátt er á hitt borðið. Sú norðaustanátt fylgir síðan lægðinni á leið hennar suðaustur og nær um síðir um land allt.

Í marskastinu komst kalda loftið vel suður fyrir land - en hlýja loftið sótti síðan aftur á af eftirminnilegu harðfylgi. Þá myndaðist lægðardrag sem fór hægt til vesturs við Suðurland - en lokuð lægð sýndi sig ekki fyrr en vestur undir Grænlandi - svo mikil var norðaustanáttin.

Núna virðast svipaðir hlutir eiga að gerast. Þó þannig að þriðjudagslægðin grafist niður undan Suðvesturlandi og taki það hlutverk sem lægðardragið hafði í marskastinu. Í dag spáir evrópureiknimiðstöðin því að lægðin fari suður á um 62 gráður norðurbreiddar síðdegis á fimmtudag en snúi þá við og takist á við kalda loftið með tilheyrandi slyddu eða hríð.

Þótt þetta sé allt með vægari hætti heldur en í marsveðrinu eru átök komandi viku samt talsvert sjónarspil sem alla vega sum veðurnörd ættu að hafa gaman af að fylgjast með. Víst er að hefði vikan sem nú fer í hönd verið dymbilvika hefði þessi atgangur kallast páskahret.

En á þriðjudaginn (9. apríl) eru nákvæmlega 50 ár frá frægasta páskahreti á síðari hluta 20. aldar. Það var sömu ættar og hretið okkar. Lægðardrag kom úr norðvestri yfir Grænland og fór suður um land. Á kortinu hér að neðan má sjá útgáfu amerísku ncep-greiningarinnar af lægðardraginu - á hádegi 9. apríl 1963, sama mánaðardag og myndin hér að ofan.

Jafnhæðarlínur eru dregnar með sama bili og þær eru á nútímakortinu. Sjá má að hér er um miklu verri stöðu að ræða heldur en í dag. Á fyrra korti eru 4 jafnhæðarbil sem þekja Ísland en átta á þessu. Þó er það svo að í greiningunni vantar upp á snerpu raunveruleikans.

Hungurdiskar munu einhvern næstu daga fjalla meira um páskahretið mikla - ef hretaþrek ritstjórans endist.

Athugasemdir

[Sigurður Þór Guðjónsson, 8.4.2013 kl. 17:36]

Endilega að fjalla um páskahretið mikla,hvert ég man eins og gerst hefði í gær þó það hafi verið áður en ég fé veðurmaníuna.