Úrkomubakki við Vesturland

Síðdegis í dag (þriðjudag 10. apríl) myndaðist úrkomubakki úti fyrir Vesturlandi. Þegar þetta er skrifað (um miðnætti) er ekki alveg ljóst hversu ágengur hann verður við landið. Spár gera helst ráð fyrir því að hann mjakist vestur og að úrkoma verði ekki mikil á landi. Á þessum árstíma geta bakkar af þessu tagi valdið snjókomu þar sem úrkomuákefðin er hvað mest.

Fyrst lítum við á bakkann eins og hann leit út í veðursjá Veðurstofunnar á Miðnesheiði (mynd af vef Veðurstofunnar).

Bakkinn myndaðist upp úr þurru nú síðdegis - sást ekki fyrr í dag. Engin venjuleg lægða- eða skilakerfi voru á svæðinu, en mjög vön augu gátu trúlega merkt að eitthvað væri á seyði. Við sjáum að ratsjársvörunin er mest á þröngu belti frá suðaustri til norðvesturs og myndar einskonar krók á Faxaflóa. Sé röð ratsjármynda skoðuð fæst sú tilfinning að kerfið sé á hreyfingu til norðvesturs.

Næst er spákort frá evrópureiknimiðstöðinni sem gildir um hádegi á miðvikudag (11. apríl).

Á kortinu eru jafnþrýstilínur dregnar með 2 hPa-bili. Það er þéttara en algengast er á veðurkortum og lægðin virðist því mun öflugri heldur en hún er í raun og veru. Í norðvesturjaðrinum eru þrýstilínurnar raunverulega þéttar - þar er spáð stormi, 20 til 25 m/s vindi. Úrkoma er táknuð með grænum og bláum litum. Í bláu blettunum er spáð meir en 10 mm úrkomu á 6 klst. Þetta nægði ábyggilega í allgóða snjókomu á landi því hitinn í 850 hPa (blástrikaðar línur) er ekki nema mínus sex stig. En kerfið er á leið vestur á bóginn þegar hér er komið sögu og að mestu stytt upp á landi rætist spáin.

En róum nú aðeins dýpra - þeir sem vilja geta stokkið í land.

Veður dagsins býður upp á að hugtakið úrstreymi sé nefnt til sögunnar. Orðið er þýðing á alþjóðaheitinu „divergence“ sem í almennum orðabókum er þýtt sem „sundurleitni“. Í veðurfræði er þetta hugtak einkum notað um það að loft streymi út úr ákveðnu rými. Vissulega leitar loft þá „í sundur“ en ritstjóra hungurdiska finnst mun einfaldara er að tala um „úrstreymi“ lofts. Andstæða þess er „ístreymi“.

Þar sem loftþrýstingur fellur er úrstreymi meira heldur en ístreymi. Ein ástæða þess að loft rís er sú að úrstreymi sé í efri loftlögum - ef loftþrýstingur á ekki að falla úr öllu valdi vaknar ístreymi í neðri lögum, lóðrétt hringrás verður til og úrkoma myndast. Dragist loft að úr ólíkum áttum myndast gjarnan skilafletir - úr engu að því er virðist.

Kort sem sýna úr- og ístreymi eru mjög flókin og oftast illgreinanleg - jafnvel gerist að vanir menn fái hiksta við að líta dýrðina. En úrkomubakkinn gefur samt tilefni til að sýna lítinn hluta úr kortum af þessu tagi. Dæmið á við sama tíma og kortið að ofan, á hádegi miðvikudaginn 11. apríl. Evrópureiknimiðstöðin hefur reiknað - þökk sé henni.

Vinstri helmingur myndarinnar sýnir úrstreymi í 400 hPa fletinum, en hann er í um 7 km hæð. Þarna eru líka jafnhæðarlínur flatarins og sýna þær nokkuð skarpt lægðardrag skammt vestur af Íslandi. Rauðu skellurnar eru úrstreymið - þar er því líklega uppstreymi undir. Rauði liturinn er dekkstur vestur af Vestfjörðum

Hægra megin á myndinni má sjá úrstreymi í 850 hPa-fletinum, í um 1400 metra hæð. Jafnþrýstilínur við sjávarmál eru einnig dregnar á kortið (þær sömu og á efri mynd) og vindörvar sýna vindstefnu nærri yfirborði. Styrk má marka af lengd örvanna. Hér er blái liturinn meira áberandi - hann táknar ístreymi, þar er væntanlega uppstreymi fyrir ofan.

Úrkomubakkinn er orðinn til við samspil úrstreymis í efri lögum og ístreymis í þeim neðri. Við sleppum því núna að minnast á það hver ástæða úrstreymisins í 400 hPa er að þessu sinni.

Bakkakerfið á síðan að eyðast á þann hátt að úrstreymið fer til austurs og deyr, þar með deyr ístreymið líka og lægðin veslast upp - hringrásin helst þó lifandi í einn til tvo daga í viðbót - hringhreyfingar deyja helst ekki.