Af įrinu 1780

Žaš er rétt svo aš ritstjóri hungurdiska hafi sig ķ aš fara aš lżsa vešri og vešurfari į 18. öld frį įri til įrs. Aš vķsu hefur hann nś žegar birt lżsingar fįeinna įra, en löng er leišin öll. Mįliš er lķka žaš aš finna mį allgóšar lżsingar ķ annįlum žeim sem Bókmenntafélagiš gaf śt (Annįlar 1400 til 1800) og varla įstęša til aš tyggja žaš allt upp. Žorvaldur Thoroddsen fór lķka ķ gegnum žessa annįla flesta (en ekki žó alla) auk žess aš lķta į żmsar ašrar ritašar heimildir. Samantekt hans į tķšarfari frį įri til įrs mį finna ķ riti hans „Įrferši į Ķslandi ķ žśsund įr“. Žetta rit er ašgengilegt į netinu. Varla er žvķ sérstök įstęša til aš endurtaka hinar įgętu samantektir hans. 

Į móti kemur aš heimildir eru fleiri, Žorvaldur nżtir sér t.d. ekkert žęr męlingar sem geršar voru (žó hann hafi vitaš af žeim flestum). Žessar męlingar, žótt ófullkomnar séu, gefa aš sumu leyti fyllri mynd en hinar almennu lżsingar. Sama mį segja um dagbękur frį žessum tķma - žęr eru ekki margar - og flestar illlęsilegar - samt eru ķ žeim upplżsingar sem lķtt hafa komiš fram. Ritstjóri hungurdiska efast um aš samantekt hans sjįlfs śr annįlunum yrši nokkuš betri heldur en samantakt Žorvaldar, en žaš mį e.t.v. reyna aš vitna beint ķ annįlana (en ekki endursegja žį eins og Žorvaldur gerši) - og hiš rafręna form hungurdiska hefur alltént žann kost aš hęgt er aš lįta allt flakka įn prentkostnašar. 

Žaš sem hér fer į eftir er eins konar tilraun - ekki endilega vķst aš henni verši fylgt frekar eftir. Kannski er žó rétt aš nį inn įrunum 1780 til 1785, örlagatķma Móšuharšindanna.

Įriš 1780 voru nokkrir hitamęlar og loftvogir ķ landinu. Samfelldar męlingar eru ašgengilegar śr Skįlholti og śr Lambhśsum viš Bessastaši žetta įr - og athyglisvert aš bera žęr saman. Ķ Lambhśsum athugaši Rasmus Lievog konunglegur stjörnuathugunarmeistari - en ķ Skįlholti Helgi Siguršsson konrektor. Sömuleišis er til önnur vešurbók śr Skįlholti, sem Hannes Finnsson biskup hélt, en ekki hefur ritstjórinn boriš žęr saman viš athuganir Helga. Męlar Helga voru bįšir inniviš, hitamęlirinn ķ óupphitašri skemmu. Sést tregša skemmunnar allvel ķ męlingunum. Žetta hefur žrįtt fyrir allt žann kost aš sól skein aldrei į męlana. Hitamęlir Rasmusar var hins vegar utandyra - sól gat skiniš į hann aš morgni dags - og e.t.v. gat óbein geislun frį jörš eša hśsum haft einhver įhrif į hann į öšrum tķmum. Sömuleišis var męlirinn óvarinn fyrir śrkomu. Hefur žaš haft įhrif į męlingarnar stöku sinnum. 

Myndin hér aš nešan sżnir męlingar žeirra beggja į įrinu 1780. Helgi męldi ašeins einu sinni į dag (raušir žrķhyrningar į myndinni) - en Rasmus žrisvar - og veldur žaš óróleika Lambhśsferilsins (grį lķna) - viš sjįum allar męlingarnar. 

ar_1780t

Įnęgjulegt er hversu vel męlingunum ber saman - undravert nįnast. Fyrst tökum viš eftir žvķ aš skemman er lengur aš hlżna aš vorinu heldur en męlir Rasmusar - sennilega hafa veggir hennar og žak boriš ķ sér kulda vetrarins. 

Annars hefur žetta ekki veriš sérlega kaldur vetur. Įkvešiš kuldakast ķ kringum mišjan janśar - og sķšan leišindakuldi ķ kringum sumarmįlin. Voriš fęr žó mjög slęma dóma - og sumariš lķka, einkum framan af. Mjög eindregiš kuldakast er upp śr mišjum september og svalt meš vetri - fram yfir mišjan nóvember. 

Giskaš er į aš įrsmešalhiti ķ Lambhśsum hafi veriš 3,9 stig. Sumariš var kalt. Mešalhiti ķ jśnķ ekki nema 7,0 stig, 9,0 ķ jślķ og 9,4 ķ įgśst. Desember var hins vegar mjög hlżr, mešalhiti 3,2 stig og einnig viršist hafa veriš hlżtt ķ febrśar, mešelhiti žį 1,8 stig. Mars kaldasti mįnušur įrsins, mešalhiti -1,4 stig. Einnig var kalt ķ aprķl, mešalhiti 0,6 stig.

ar_1780p

Žrżstimęlingum ber lķka allvel saman (rétt žó aš geta žess aš fįeinar villur eru greinilega ķ skrįningu śr handritum og hafa žęr ekki veriš leišréttar hér). Viš sjįum aš fyrstu tvo mįnuši įrsins var ekki mikiš um djśpar lęgšir - eša mikinn hįžrżsting. Mikiš lęgšasvęši er višlošandi stóran hluta marsmįnašar (talaš um fannir į góu) og aftur eftir mišjan október, en žį gerši mikiš illvišri - sem stóš žó ekki mjög lengi. Žį tekur aftur viš hęrri žrżstingur. Mikiš illvišri gerši 16.desember. Sumaržrżstingurinn er meš allra lęgsta móti - enda var vķša votvišrasamt. 

Viš skulum nś lķta į žaš sem annįlarnir segja. Hér er reynt aš skipta žeim upp eftir įrtķšum (sem ekki tekst alltaf). Ekki er tiltekiš ķ hvaša bindi annįlasafnsins hver annįll er - en aftur į móti er blašsķšutal tilgreint. 

Vetur - annįlarnir eru til žess aš gera fįoršir um hann: 

Vatnsfjaršarannįll yngsti [vetur]: Vetrarvešurįtta mikiš góš frį nżjįri og fram į einmįnuš į Austur-, Sušur- og Vesturlandi, en noršanlands ekki lengur en fram um mišžorra, ...

Śr Djįknaannįlum [vetur]: Vetur yfriš góšur į Ķslandi frį nżįri fram į góu. Gjörši mikla hlįku og žķšvišri eftir mišžorra ķ 10 daga samfleytt svo snjólaust varš uppķ hįfjöll og sżndist gręnka ķ hlašvörpum. Kom skorpa meš góu meš hörkum, snjó og hrķšum svo jaršbönn uršu ķ sumum sveitum, varaši žetta ķ 6 vikur frį 22. febr. til 6tta apr. Kom žį hagstęš hlįka og góšur bati. 

Höskuldsstašaannįll [vetur]: Veturinn fyrir jól 1780 oftast meš sterkum frostum, stundum hrķšum og ógęftum til sjós, linari aš vešurįttu um og eftir jól, oft žķtt. Žorri stilltur og frostalķtill. Į hans sķšara parti 10 daga samfleytt (nótt og dag) žķšvišri. Žį kom meš gói skorpa meš sterkum frostum og hrķšum, sem varaši ķ fullar 6 vikur, frį 22. Februarii til 6. Aprilis, svo jaršbann varš ķ mišju hérašinu og til dala, og varš śtigangspeningi hey gefa. Žar eftir kom hagstęš hlįka og góšur bati og komust vermenn ei fyrr vestur aftur. 

Ķslands įrbók [vetur]: Gjöršist vetur ķ mešallagi vel lengi og ekki stórįhlaupum fram til gói, en upp žašan tók til aš žyngja meš įfrešum og jaršbönnum.

Espihólsannįll [vetur]: Vetur allgóšur sunnan og noršan lands frį nżįri og fram ķ žorralok. Eins var austur um land.Ketilsstašaannįll [vetur]: Vetur allgóšur fram ķ žorralok, en śr žvķ haršnaši vešrįtt meš hrķšum, kuldum og umhleypingum.

Vor - hiš versta hret upp śr mišjum aprķl. Viršist hafa haft afleišingar langt fram į sumar. 

Vatnsfjaršarannįll yngsti [vor] sķšan hret og köföld meš frostum og kuldum miklum fram um (s396) fardaga. Žann 20. Apr., ešur sumardag fyrsta, og nęsta dag eftir, sem var bęnadagurinn, gjörši soddan noršanstorm og stórkafald, aš vķša hraktist fé manna, fennti og fékk stóran skaša. Voriš var žvķ mjög hart aš segja yfir allt, žó helst noršanlands, žar snjór var ekki vķša af tśnum tekinn um Jónsmessu. Peningahöld hin lökustu og frįbęr haršindi mešal fólks, helst noršan- og austanlands. 

Śr Djįknaannįlum [vor] Vor eitt hiš haršasta ķ manna minnum frį sumarmįlum til žess fram yfir Urbanum [25. maķ] meš sķfelldum noršan- og austanstormum og sterkum frostum nętur og daga. Žį var ķ 12 daga bęrilegt vešur. Aftur kalt og žurrt fram til Jónsmessu, svo žį var snjór sumstašar į tśnum og ķ 11tu sumarviku var ei allstašar bśiš aš vinna į žeim ķ Hśnavatnssżslu. 

Höskuldsstašaannįll [vor] Aftur noršanfjśk ķ sķšustu vetrarviku. (s573) ... Ķ  žeirri stóru sumarmįlahrķš [sem ekki er frekar skżrt frį ķ annįlnum] varš skaši į skipum. Fiskibįtur nżr ķ Höfšakaupstaš fór ķ sjóinn. Sexęringur brotnaši žar, ei bętandi, og fleiri skip brotnušu į Skagaströnd, žó bętandi. Kaupmanns nżja hśs reif nokkuš til skaša į efsta žaki, og vķšar varš nokkur skaši į hrossum og hśsum. Žessi tvö skip sem fórust įttu danskir. Vesöld af bjargarleysi var aš spyrja hvarvetna. Ķ sumum sveitum landsins fólk kennt viš hrossakjötsįt. Stór peningafellir sagšur vera ķ austursveitum, ei sķst į Skógarströnd, Helgafells- og Eyrarsveit, lķka syšra og kringum Jökul, og žetta ei einasta į saušfé, heldur og kśm. Ķ greindri sumarmįlahrķš hafši og oršiš töpun sumstašar į fé hrossum og skipum. Um voriš frį téšri sumarmįlahrķš gengu miklir sķfelldir noršan- og austanstormar meš sterkum frostum nętur og daga allt fram yfir Urbanum [25. maķ] svo žaš var hiš mesta kulda-, neyšar-, sultar- og hungurvor hjį allmörgum. Žį ķ 12 daga višunarlegt vešur. Aftur kalt og žurrt meš nįttfrostum. (s574) ... 

Ķslands įrbók [vor] En meš sumarmįlum gjörši allt um eitt, į sumardaginn fyrsta [20. aprķl] gjörši hrakvišur meš bleytu, į föstudaginn sem var [Kóngs-] bęnadagurinn, hiš mesta stórvišri af austri meš krepju, en į laugardaginn hina mestu snjóhrķš śr hafi. Ruddi žį nišur ógnasnjófönn. Ķ žessum hrķšum misstu menn fé sitt ķ Vesturlandi sums stašar, sem keyrši śt į sjó. ... Var žessi vetur hinn haršasti aš spyrja yfir allt land og eins voriš kalt og gróšurlaust allt til Jónsmessu, so engir treystust aš noršan eša austan aš rķša til žings. ... 

Espihólsannįll [vor] Śr žvķ haršnaši vešurįtt og var hin bįgasta yfir mikinn part landsins fram į messudaga ešur til žess sķšla ķ Junio meš hrķšum, kuldum og umhleypingum. Fyrir austan fennti vķša fé um sumarmįl, en ķ Ķsafjaršarsżslu (s165) fyrir vestan og lķka ķ Baršastrandarsżslu etc. Hrakti fé ķ sjó ķ žeirri soköllušu sumarmįlahrķš. Vķša  lį snjór į völlum fram um Jónsmessu, hvers vegna peningur varš gagnslaus noršan lands vķša, og vķša var ekki lokiš vallarvinnu (aš berja į og ausa tśn) fyrr en ķ 12 viku sumars. Mestu bjargręšisharšindi voru nś vķša um landiš, so fólk neyddist til aš lóga nautpeningi sér til bjargar, og af haršindum var žó allra bįgast undir Jökli, hvar fólk leiš stóran skort, og fįeinir dóu af hor og hungri. 

Ketilsstašaannįll [vor] Žį gjöršust žau minnisstęšu austręnu sumarmįla krapa- og snjóvešur, er į lįgu ķ full 6 dęgur og sagt er aš um land allt komiš hafi. Hrakti žį fé vķša ķ sjó ķ Ķsafjaršar-, Baršastrandar-, og Strandasżslum fyrir vestan, en fennti ķ Mślasżslu, hvar jaršlaust var fyrir saušfé og hesta fram ķ fardaga, en snjór lį į völl- (s446) um vķša, svo noršan lands sem austan, fram um Jónsmessu, og sumstašar var ei vallarvinnu lokiš fyrr en ķ 11. og 12. viku sumars. Og til enn meira marks, hvaš žetta vor hart veriš hafi, er žaš aš žann 27. Maii, žį sżslumašur Pétur Žorsteinsson hélt manntalsžing aš Įsi ķ Fellum, var hestķs į öllu Lagarfljóti allt upp ķ fljótsbotn, og žann 10. Junii var žaš ennžį meš hestķs, žó varlegum, į Egilsstašaflóa. Mikill sultur og seyra var žį vķšast į landinu, svo fólk neyddist til aš lóga naut- og saušpening sér til bjargar, en žó var tilstandiš bįgast undir Jökli, hvar nokkrar manneskjur fórust af hungri. 

Sumar: Nokkuš misjafnt - greinilega talsverš hrakvišri, en skįrra į milli. 

Vatnsfjaršarannįll yngsti [sumar og haust] Sumariš vętusamt, haustiš mjög óstöšugt, meš hretum og köföldum mitt ķ Septembri, sem oftast öšru hverju višhélst allt til komanda nżja įrs. (s397)

Śr Djįknaannįlum [sumar] Fyrst saušjörš ķ Fljótum um Jónsmessu; eftir hana brį vešrįttu til sunnanįttar meš votvišrum. Žį įleiš sumar voru įkafleg śrfelli syšra og vestra. Haustiš óstöšugt, komu fjśk snemma, višraši stirt frį veturnóttum til jólaföstu, žį miklar hlįkur svo allar įr voru žķšar. Af vorharšindum féll saušfé hrönnum į Vesturlandi af megurš og nokkrar kżr, žvķ allstašar var mjög heylķtiš, einkum į Skógarströnd, Helgafells- og Eyrarsveitum. Hrossadauši nokkur syšra. Ķ sumarmįlahrķšinni hróflašast lķka af fé og hestum. 

Höskuldsstašaannįll [sumar og haust] Haustiš fyrir forgekk, aš sagt var, nokkurt flutningaskip syšra. Um veturinn skiptapi 6 manna viš Sušurnes. Tvö skip fórust ķ Ķsafjaršarsżslu meš 5 mönnum hvort um sig. Item skiptapi ķ Bervik 5 eša 6 manna. ... Kom saušjörš upp fyrst ķ Fljótum um Jónsmessu (25. Junii). ... Grasvöxtur yfir allt kom seint, vķša lķtill, sumstašar ķ mešallagi, į tśnum betri en śtengjum, žó vķša ķ betra lagi. En heyin skemmdust sumstašar, žar išuglegur óžerrir var af sušvestanįtt og stundum regn. Aš austan var aš spyrja (ei sķšur en aš sunnan) įsamt fiskaflaleysi, aš töšur hefšu fśnaš į tśnum og ei hirt veriš ķ 18. viku sumars. Višlķkt aš fregna śr (s575) Žingeyjarsżslu og Eyjafirši, en betra ķ Svarfašardal og Ólafsfirši etc. (s576) ... Frį veturnóttum til ašventu stirš og óstöšug vešurįtta og sjóbönn. ... Um Michaelsmessu sendi klausturhaldari į Reynistaš ... tvo syni sķna, Bjarna og Einar ... austur ķ Hreppa .. Meš žvķ žessara heimkomu móti von seinkaši enn nś, sendi hann ķ žrišja sinn tvo menn, sem fóru austur fjöllin, žvķ žį gengu góšvišri og snjóleysur. Žessum var sagt, žį til byggša komu, aš hinir hefšu upp į fjöllin lagt aš austan laugardaginn žrišja ķ vetri (sem var 4. Novembris) meš vel hįlft annaš hundraš fjįr og (s578) hér um 20 hesta 5 menn aš tölu. Hafa žeir farist ķ žeim krapahrķšum og fjśkstormum, er žį uppkomu. (s579) 

Ķslands įrbók [sumar] Var gróšurlķtiš og nęsta seingróiš um sumar, heyja- (s97) nżting hin versta, bęši vegna hvassvišra, sem gjöršu mikinn heyskaša į tśnum manna, so og óžerra, so hey lįgu vķšast śti um Michaelsmessu. Sama tilstand ešur enn nś verra var aš heyra śr Sušurlandi. ...  

Espihólsannįll [sumar] Žar eftir gafst gott sumar um tķma fyrir noršan og austan, en bįgboriš fyrir sunnan og vestan sökum óžurrka og regna, hvar af bęši töšur og śthey vķša skemmdust.

Ketilsstašaannįll [sumar og haust] Sį efri partur sumarsins var góšur allt fram aš höfušdegi, hvers vegna tśn vel spruttu og hirtust, en vķšast varš ei slįttur byrjašur fyrr en žann 7. Augusti. Eins og žaš grasvöxturinn varš į tśnunum ķ betra lagi, svo varš og temmilegur į engjunum, en sökum óžurrka og regna, sem višhéldu frį höfušdegi og til veturnótta, varš žaš slegna, sem žį fyrst var fariš aš hirša, aš litlum notum, sem nęrri mį geta, og sumstašar fyrir noršan og vestan höfšu menn ei fengiš tękifęri til aš samanbera žennan heyfrakka (svo) fyrr en į jólaföstu. (s447) Laugardaginn fyrsta ķ vetri [21. okt] gjörši hrķšarįhlaup fyrir vestan, sem višhélst ķ 4 daga. Ķ žvķ hrakti bįt frį eyjunni Svišnum og rak sķšan į land undir Jökli meš įrum óbrotinn, en fólk, er į var hafši tżnst ... (s450)

Haust - og vetur til įramóta. Mikiš hret upp śr mišjum október - sķšan öllu skįrra. Žarna um haustiš var hin ólukkulegi leišangur sem kenndur er viš Reynistašarbręšur farinn. 

Śr Djįknaannįlum [haust] Um haustiš fennti fé eystra en hrakti ķ sjó vestra. Sultur og hallęri syšra og vestra og žröngt um bjargręši nyršra, svo sumum lį viš uppflosnun. Nokkrar manneskjur dóu śr hor undir Eyjafjöllum og vķšar. Grasvöxtur varš vķša sęmilegur, žó seint kęmi, betri į śtengi en tśnum, en hey skemmdust vķša af įkaflegum óžerrir, helst syšra og vestra, eins innkomin ķ garša, lķka fyrir austan, hvar töšur fśnušu į tśnum. Ķ Žingeyjaržingi og Eyjafirši lįgu töšur sumstašar į tśnum eftir Michaelismessu [29. sept.] og žaš innkomst žar skemmdist, svo aš sumu var kastaš śt śr göršum og tóftum. Nokkuš betri nżting heyja var ķ Svarfašardal, Ólafsfirši og Hśnavatnssżslu. (s220) ...

Ķslands įrbók [haust] Um haustiš bar svo til, aš Halldór Vķdalķn, klausturhaldari aš Reynisstaš, tók fyrir sig aš senda sušaustur ķ Skaftafellsżslu til fjįrkaupa menn śr seinni sveit. ... žį skeši žaš órįš, [į bakaleišinni] aš žeir tóku sig upp į laugardaginn sķšasta ķ sumri og lögšu upp į fjöllin. Žį var hér noršan lands mikiš stórvišri į sunnan, so (s98) varla var hestfęrt, meš regni og krepju, sem ętla mį, aš snśist hafi upp ķ snjóhrķš og fjśk, er į leiš, so žeir hafi ei enst til aš rata frį sér vegin, og hér ķ Eyjafirši gjörši hiš mesta hrakvišri, og menn, sem hér voru į ferš innsveitis, leitušu til bęja. (s99)

Espihólsannįll [haust] Sömuleišis uršu og śti hey fyrir noršan og austan, žar menn uršu aš hętta śtheysönnum sökum ķhlaupa og óvešra ķ mišju kafi og sumstašar varš mikiš hey undir snjó og sumir nįšu fyrst žvķ heyi į jólaföstu. Žį slógu nokkrir og heyjušu į Langanesi noršur, nokkrir drógu aš sér ķsastör. Vetrardag hinn fyrsta gjörši mikla hrķš, og fennti fé noršur um land. Aftur žann 16. Decembris kom mesta stormvišri meš hrķš, sem bęši skemmdi hśs og hey, en braut skip manna sumstašar. Žį varš śti mašur viš Stóruvöršu og Heljardalsheiši. (s166) 

Śr Djįknaannįlum [Skašar og slysfarir] Um voriš skiptapi ķ Höfnum syšra meš 8 mönnum ... 1 ķ (s222) Dritvķk 19da Aprķl meš 5 mönnum. 1 į Ķsafirši meš 14 mönnum, 1 į Hvammsfirši meš 3 karlmönnum og 1 kvenmanni. ... Laugardaginn 1tan vetrar (21. Oct.) hraktist skip frį Svišum į Breišafirši, tżndust af žvķ 3 karlmenn og 1 kona. Skagastrandarkaupfar forgekk į śtsiglingu viš Bušlungavķk austan til viš Hornbjarg, tapašist žar gjörsamlega fólk, skip og góss allt. ... Žann 19. Apr. uršu śti 2 kvenmenn og barn eitt ķ Mįvahlķšarplįssi, og Skafti Hallsson milli Ber- og Dritvķkur. Um haustiš uršu śti į Kjalvegi 5 menn, sem lögšu frį Hamarsholti ķ Hreppum laugardag 3ja vetrar, 4ša Nóv. Meš 1 1/2 hundraš fjįr og 17 hesta og ętlušu noršur. ... Enginn mašur né skepna fannst lifandi aftur af  žessum hópi. [Žetta var leišangur Reynistašarbręšra]. Piltur einn lamdist til daušs į Heljardalsheiši. (s223) ... Ķ sumarmįlahrķšinni 19da Apr. fór bįtur ķ sjóinn frį Höfšakaupstaš og 6ęringur brotnaši žar og fleiri skip į Skagaströnd löskušust. Žį reif kaupmannsstofuna žar, nżbyggša, svo aš skemmdist žak hennar. Žann 16da Desember gjörši mikiš śtsynningsvešur, brotnušu žį 5 skip į Vatnsnesi og fleiri annars stašar; žį reif lķka frešin hśs og hey. (s224) 

Ķ įrbókum Espólķns er stutt yfirlit um tķšarfar įrsins - og helstu óhöpp og slysfarir. 

Įrbękur Espólķns: XXIII. Kap. Eftir nżįriš var vetur góšur til gói, en žašan af haršnaši, voru menn žį lķtt staddir, žvķaš kśpeningur var ganglķtill, en saušfé mjög fįtt, sakir fjįrsżkinnar, en undan hafši fariš, uršu nś og ill peningahöld, en voriš žungt fram į messur, svo bęši fennti saušfé manna og hrakti ķ sjó, en nokkrir fįir dóu af megurš undir Eyjafjöllum. Um sumarmįl og bęnadag gekk yfir į Vestfjöršum kafaldshrķš svo mikil, aš drap saušfé margt og nokkur hross; hrakti ķ sjó af einum bę ķ Ķsafjaršarsżslu 60 fjįr, og öšrum 30, og drap 80 ķ Bśšardal; tżndist žį skip af Ķsafirši meš 4 mönnum, en hinn fimmti lifši, og brotnušu tvö skip prestsins ķ Ašalvķk, og eitt ķ Oddbjarnarskeri į Baršaströnd; tvö tżndust eystra, var annaš ķ Fįskrśšsfirši. (s 23).

Fiskafli var žį all lķtill, en misfarir żmsar; voru hvalrekar miklir fyrir noršan land. Voru góšvišri um hrķš žaš sumar, og grasvöxtur ķ betra lagi. (s 24). XXIV. Kap. Žaš haust komu mikil įhlaupavešur, og braut skip, en fennti fénaš vķša; žį gjörši hrķšarvešur laugardaginn fyrstan ķ vetri, og stóš ķ 4 daga, hrakti skip frį Svišnum vestra, og rak aš landi undir Jökli óbrotiš meš įrum en menn höfšu tżnst af. (s 26).

Brot śr dagbókum Sveins Pįlssonar – uppskrift Haraldar ķ Gröf [1779 til 1787]:

8-2 1780 (Ķ Skagafirši) Ógna stórvišri į sušvestan meš regni reif hśs
11-2 Gressilegt vešur nótt - reif hśs

5-4 mikill kuldi į sunnan gressilegt frost
7-4 gjörši blessašan bata meš hita og hlżju - sólskin
8-4 sama blessaš blķšuvešur
15-4 Noršan fjśk meš frosti og rosa

1-5 yrja į noršaustan, kom ķs į Eyjafjörš

12-6 fréttist til ķss į hafinu
18-6 gott vešur, vatnavextir
24-6 sįr noršan kuldi meš grimmd stórri

26-7 fariš aš slį hér

23-8 ei slegiš hér fyrir hvassvišir į śtvestan

14-10 žennan 1/2 mįnuš hafa gengiš mollur og žoka, stundum frost

26-11 žennan mįnuš hafa veriš aš sönnu óstöšugt en ętķš bętt śr meš góšri hlįku

Fęreyskur mašur Nicolai Mohr dvaldist hér į landi veturinn 1780 til 1781 į vegum danskra stjórnvalda og leitaši aš leir til postulķnsgeršar. Žorvaldur Thoroddsen segir frį žvķ mįli ķ Landfręšisögu sinni, 3. bindi (s.61 og įfram ķ nżrri śtgįfunni): Įriš 1786 kom śt bók um ferš hans: „Forsög til en Islandsk Naturhistorie“, Kaupmannahöfn, 1786. Bókin lżsir fyrst nįttśrunni, dżrum, plötum og steinum. Sķšan er eins konar feršasaga og aš lokum sérstakur (en sundurlaus) kafli um vešur į žessum tķma. „Tillęg om Veirets Beskaffenhed samt Kulde og Varme“ (s384 og įfram). Bókina mį finna į netinu. Mohr kom til Skagastrandar 7. įgśst og vakti athygli hans aš snjóskafl var žar enn undir bakka ķ fjörunni - žó ofan į bakkanum hefšu jurtir blómgast og myndaš žroskuš frę. Mikiš hefur skafiš į Skagaströnd žetta vor. Viš heyrum meira af Mohr - į įrinu 1781. 

Ég legg vešuryfirlitiš ķ višhengi (į dönsku) - en žetta er žaš helsta:

Įgśst 1780: 8. til 11. blįstur og skśrir, 12. til 15. stillt og heišrķkt vešur, 10-12 stiga hiti. 16. til 18. mikil rigning, nokkur blįstur. 19. lygnt, bjart og žęgilegt. 20. stormur meš miklu regni. 21. og 22. Skśravešur. 23. haglhryšjur meš blęstri, 5 stiga hiti. 24. til 26. aftur fagurt vešur. 27. žoka meš regni og blęstri. 28. til 31. hęgur og fagur. 10 stiga hiti.

September 1780: 1. til 11. ašallega hęgur, stundum nokkur žoka 7. til 10. stig. 12. upphófst sterkur stormur af noršaustri meš žéttri snjókomu sem stóš til 19. 4. til 7. stiga hiti. 19. til mįnašarloka. Lķtill vindur, oftast stillt og bjart.

Október 1780: Sama fagra vešriš til 8. 9. til 11. ķsing og snjór. 12. til 14. bjart vešur og nęturfrost. 15. til 18. žoka meš regni og blęstri, 4 til 8 stiga hiti. 19. og 20. stormur, žétt snjókoma, 3 stiga frost. 21. hęgur og bjartur, 5. stiga frost, žegar hallaši aš nóttu var 4 stiga hiti. 22. og til mįnašamóta mest hęgur, 4 til 8 stiga hiti.

Nóvember 1780: 1. og 2. blįstur og regn. 3. stormur og snjókoma 2 stiga frost, 4. og 5. sama vešur, 5 stiga frost. 6. žykkt loft og hęgur vindur, 4 stiga hiti. 7. og 8. sama vešur, 7 stiga hiti. 9. og 10. skarpur vindur 2 stiga frost. 11. žykkt loft 2 stiga hiti, 12. hęgur, 6 stiga frost. 13. til 20. sama vešur, 4 til 7 stiga frost. 21. og 22. blįstur og snjókoma 2 stiga frost. 23. og 24. blįstur meš snjókomu 2 stiga frost. 25. og 26. blįstur og rigning, 27. hęgur 1 stigs frost. 28. og 29. hęgur og bjartur, 6 stiga hiti. 30. blįstur meš žéttri snjókomu, 0 stig.

Desember 1780: 1. til 7. mest hęgur og bjartur, 5 til 7 stiga hiti. 7. og 8. hęgur og bjartur 3. stiga frost. 9. til 11. breytilegt loft, nęstum logn 4 stiga hiti. 12. til 15. dįlķtill vindur fagurt vešur 3 stiga frost. 16. kröftugur stormur af sušri, lķkur fįrvišri, į Ufsaströnd fuku tveir bįtar śt į sjó. 17. til 20. lķtilshįttar vindur, fagurt vešur 7 stiga hiti. 21. hęgur 0 stig. 22. og 23. sama vešur 3 stiga frost. 24. til 29. óstöšugt vešur, 1 til 4 stiga hiti. 30. hęgur og bjartur 6 stiga frost. 31. noršanblįstur meš žéttri snjókomu allan daginn.

Hér lżkur umfjöllun hungurdiska um tķšarfar og vešur į įrinu 1780. Žakka Sigurši Žór Gušjónssyni fyrir mestallan innslįtt annįla og Hjördķsi Gušmundsdóttur fyrir innslįtt Įrbóka Espólķns (stafsetningu hnikaš hér - mistök viš žį ašgerš sem og allan annan innslįtt eru ritstjóra hungurdiska).


Skrįr tengdar žessari bloggfęrslu:

Hįlfur janśar

Fyrri hluti janśar hefur veriš mjög umhleypingasamur. Fyrsta vikan var beinlķnis illvišrasöm, en ķ žeirri nęstu fór betur meš - žó vešurlag afi veriš órólegt. Mešalhiti ķ Reykjavķk er +0,9 stig og er žaš +0,2 stigum ofan mešallags sömu daga įranna 1991 til 2020, en -0,1 stigi nešan mešallags sķšustu tķu įra. Hitinn rašast ķ 11 hlżjasta sęti į öldinni (af 22). Hlżjastir voru žessir sömu dagar įriš 2002, mešalhiti žį +4,2 stig, en kaldastir voru žeir 2005, mešalhiti -2,1 stig. Į langa listanum er hitinn nś ķ 52. sęti (af 150). Žessir dagar voru hlżjastir įriš 1972, mešalhiti žį 5,9 stig. Kaldast var 1918, mešalhiti -9,5 stig.
 
Į Akureyri er mešalhiti fyrri hluta janśar -0,3 stig, +0,4 stigum ofan mešallags įranna 1991 til 2020, en -0,3 stigum nešan mešallags sķšustu tķu įra.
 
Aš tiltölu hefur veriš hlżjast į Sušurlandi og į Mišhįlendinu. Žar er hiti ķ 10 hlżjasta sęti aldarinnar. Kaldast aš tiltölu hefur veriš į Noršurlandi eystra, žar rašast hiti ķ 14. hlżjasta sętiš į öldinni.
 
Į einstökum vešurstöšvum hefur aš tiltölu veriš hlżjast į Eyrarbakka, hiti +0,7 stigum ofan mešallags sķšustu tķu įra, en kaldast į Brś į Jökuldal, žar hefur hiti veriš -1,4 stigum nešan tķuįramešaltalsins.
 
Śrkoma hefur męlst 86,6 mm ķ Reykjavķk, rśmlega tvöföld mešalśrkoma (žó langt frį meti žó mikiš sé), en 25,8 mm į Akureyri og er žaš um 70 prósent mešalśrkomu sömu daga.
 
Sólskinsstundir hafa męlst 7,8 ķ Reykjavķk - og er žaš ķ mešallagi.

Bloggfęrslur 16. janśar 2022

Um bloggiš

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er vešurfręšingur og įhugamašur um vešur.

Fęrsluflokkar

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nżjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (28.3.): 31
  • Sl. sólarhring: 53
  • Sl. viku: 522
  • Frį upphafi: 2343284

Annaš

  • Innlit ķ dag: 28
  • Innlit sl. viku: 474
  • Gestir ķ dag: 26
  • IP-tölur ķ dag: 24

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Eldri fęrslur

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband