Sólin sýndist blá

Í september áriđ 1950 voru miklir skógareldar í Alberta og Bresku Kólumbíu í Kanada. Um ţá má lesa á Wikipedia undir leitarorđinu „Chinchaga fire“. Ţar segir ađ ţessir eldar (stakir og sér) séu hinir mestu sem orđiđ hafi í Norđur-Ameríku - en ţeim hafi veriđ leyft ađ brenna vegna ţess ađ svćđiđ var strjálbýlt. Einnig segir ađ eldshafiđ og reykjarsúla ţess sé ţađ mesta og stćrsta sem vitađ er um í álfunni og bar reyk og ösku allt ađ veđrahvörfum. Askan fór síđan til austurs og norđausturs til Evrópu - og barst hún einnig yfir Ísland. Skýiđ var mjög ţétt og dimmdi mjög í loft ţar sem ţađ bar yfir og ţar sem sól náđi ađ skína var hún blá ađ lit - sem er mjög óvenjulegt. Um ţetta birtust síđan fáeinar greinar í vísindatímaritum - međal annars eftir Anders Ĺngström (tengill). Jónas Guđmundsson ritađi einnig um ţetta grein [„Var „bláa sólin“ „tákn á himni““] - hana má lesa í tímariti hans Dagrenningu, 4.tölublađi 1950 (bls.3 og áfram, timarit.is). Grein Jónasar tínir til ýmsar heimildir og umsagnir og er sá hluti greinarinnar hinn fróđlegasti aflestrar. Síđan fer hann nokkuđ hátt á flug - og kemst ađ lokum ađ eftirfarandi niđurstöđu:

„Öll hin jarđnesku einkenni eđa tákn, sem Kristur sagđi ađ fylgja mundu endurkomu sinni, s.s. byltingar, styrjaldir milli ţjóđa, hallćri, drepsóttir og vođafyrirburđir (stórkostleg slys) hafa veriđ ađ gerast fyrir augum vorum hin síđustu árin, og nú hefur einnig hiđ fyrsta „tákn á himni" boriđ fyrir augu vor. Ţađ er ţví kominn tími til ţess ađ ţjóđir jarđarinnar fari ađ reyna ađ átta sig á ţví, hvar ţćr standa og hvađ er ađ gerast“.

Og í viđbćti hafnar hann síđan skógareldaskýringum:

„Kjarrskógareldur, ţótt á allstóru svćđi sé, vestur í Kanada, er ekki líklegur til ţess ađ valda myrkri og móđu um hálfan hnöttinn, og gera lit sólarinnar annarlegan dag eftir dag í Evrópu. Ţađ er auđskiliđ mál, ađ ţau blöđ og ţeir menn, sem vilja skilja alla hluti „jarđneskri skilningu" grípi í slíkt hálmstrá sem ţetta, og telji nú skýringuna fengna. Ţeir vilja ekki skilja ađ til sé máttug hönd, sem fyrr en varir getur skrifađ mene tekel á veggi vorrar hrynjandi mannfélagshallar. Ţađ vildu ţeir heldur ekki skilja, sem sátu ađ sumbli í höll Belsazar konungs forđum“.

Nú, - allt ţetta er kunnuglegur málflutningur nú 70 árum síđar (táknin birtast enn ótt og títt og bođa enda veraldarinnar - eđa alla vega enda samfélagsskipanar vorrar).

Hvađ sem vangaveltum Jónasar líđur er samkomulag um ţađ ađ skógareldar geti litađ sólina bláa (ţó rauđi liturinn sé algengari). Skógareldar ţeir sem nú (2020) geisa vestra hafa ţar valdiđ ýmis konar teiknum á himni. Eldbólstrar ţeir sem ţar hafa myndast margir og miklir eru nćgilega stórvaxnir til ađ koma reyk og ösku ađ veđrahvörfum og ţar berast ţeir um „hálfan hnöttinn“. Ţađ á hins vegar enn eftir ađ sýna sig hvort takist ađ „gera lit sólarinnar annarlegan dag eftir dag í Evrópu“.

w-blogg140950a

Kortiđ sýnir veđurstöđuna - svona gróflega. Ţetta er 500 hPa-háloftakort úr bandarísku ncep-endurgreiningunni og gildir kl.18 ţann 25.september 1950 - daginn áđur en rökkriđ gekk hér yfir. Trúlega hefur skýiđ veriđ í hryggnum vestan viđ Ísland - en hann fór síđan til austurs og bar loft úr norđvestri inn yfir Evrópu daginn eftir. Rökkriđ var ţví örlítiđ fyrr á ferđ hér á landi heldur en í Evrópu annars. Skýjaţykkni var yfir landinu vestanverđu - en mun bjartara í lofti eystra.

Hér eru nokkrar klippur úr blöđum - einhverja athygli hefur rökkriđ greinilega vakiđ - og sól varđ bláleit austanlands.

[Morgunblađiđ 27.9. 1950]

Einkennileg litbrigđi voru í loftinu hjer í Reykjavík og víđar um nágrenniđ í gćrmorgun. Fyrst um morguninn var loftiđ undarlega og óvenjulega gulleitt, en síđar skyggđi yfir og var dimmra frameftir degi, en venja er til á ţessum tíma árs, jafnvel ţótt loft sje ţjettskýjađ. — Engin skýring hefur fengist á ţessu fyrirbrigđi.

[Alţýđublađiđ 28.9. 1950]

Hiđ dularfulla rökkur, sem varđ hér í fyrradag, er enn óskýrt.

[Morgunblađiđ 29.9. 1950]

Á ţriđjudaginn, ţegar litbrigđin voru í skýjaţykkninu hjer yfir suđvesturlandinu, ţá var sólin bláleit á Austfjörđum. Ţann dag var víđa sólskin ţar eystra og ţessi blái litur sem var á sólinni, var eins og sá sem sjest hefur undanfarna daga á meginlandi Evrópu.

[Alţýđublađiđ 30.10. 1950]

Nýkomin erlend blöđ segja frá ţví, ađ nćst liđinn sunnudag hafi reykský mikil frá skógareldum í Alberta í Kanada valdiđ rökkri á stóru svćđi í Kanada og Bandaríkjunum. Eru lýsingar á rökkri ţessu og hinni „bláu sól", sem ţví fylgdi mjög áţekkar ţví, sem hér kom fyrir. Reykskýin hurfu út á Atlantshaf á sunnudagskvöld, og á ţriđjudagsmorgun varđ rökkriđ hér á landi, og virđist ţví mega ćtla, ađ hér sé um sama fyrirbćri ađ rćđa.

Ţađ er mjög langt síđan ritstjóra hungurdiska var bent á ţetta tilvik - norskir lćrifeđur hans minntust á ţađ á sínum tíma. Sjálfur sá hann einu sinni grćna sól - um ţá sýn má lesa í pistli sem birtist hér á hungurdiskum í sumar [og mátti raunar túlka sem tákn á himni].

En ţví er ekki ađ neita ađ ritstjórinn bíđur enn eftir ţví ađ fá ađ sjá hina bláu sól - og fylgist ţví allnáiđ međ fréttum af reykskýjum ađ vestan. 

 


Bloggfćrslur 14. september 2020

Um bloggiđ

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veđurfrćđingur og áhugamađur um veđur.

Fćrsluflokkar

Mars 2024
S M Ţ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nýjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (28.3.): 25
  • Sl. sólarhring: 58
  • Sl. viku: 516
  • Frá upphafi: 2343278

Annađ

  • Innlit í dag: 22
  • Innlit sl. viku: 468
  • Gestir í dag: 21
  • IP-tölur í dag: 20

Uppfćrt á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri fćrslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikiđ á Javascript til ađ hefja innskráningu.

Hafđu samband