14.9.2019 | 19:40
September sem sumarmánuđur
Í marslok birtist hér á hungurdiskum pistill sem nefndist apríl sem vetrarmánuđur. Ţar var leitađ ađ aprílmánuđum sem voru svo kaldir ađ ţeir mega teljast fullgildir vetrarmánuđir. Fáeinir fundust. Nú gerum viđ svipađ fyrir september og sumariđ. September telst reyndar til sumarsins í árstíđaskiptingu Veđurstofunnar. En međalhiti hríđfellur á ţessum tíma árs og ţađ er ţví sjaldan sem september er svo hlýr ađ hiti hans nái međalhita hinna sumarmánađanna ţriggja - en ţađ hefur komiđ fyrir.
Til leitarinnar notum viđ landsmeđalhita í byggđ. Reyndar er sú gagnaröđ ekki sérlega áreiđanleg framan af - og stenst varla alvarlega rýni - en viđ látum sem ekkert sé í ţessum leik. Viđ gćtum leitađ á sama hátt fyrir einstakar stöđvar - og gerum ţađ e.t.v. einhvern tíma í framtíđinni (eđa kannski gera lesendur ţađ bara sjálfir).
Ţađ háđi leitinni nokkuđ fyrir aprílmánuđ ađ hann hefur hlýnađ umtalsvert á síđustu 150 árum - og veturinn líka. Ţetta er heldur minna vandamál fyrir september - ađ međaltali hefur leitni hita hans ađeins veriđ um 0,4 stig á öld - varla marktćk, hitinn hefur sveiflast mikiđ, líka á langtímavísu. Sumariđ hefur hlýnađ lítillega meira. Ţrátt fyrir ţetta notum viđ sömu ađferđ viđ ađ leita sumarseptembermánuđi uppi og viđ notuđum í vetraraprílleitinni á sínum tíma.
Ţađ sem viđ sjáum á myndinni er ţetta: Lárétti ásinn vísar til síđustu 200 ára (tćpra), en sá lóđrétti er hitakvarđi. Grćna feita línan sýnir 30-árakeđjumeđalhita (alţjóđa-) sumarsins, til ţess teljast mánuđirnir júní til ágúst. Sumur áranna 1989 til 2018 eru ţví lengst til vinstri - en línan hefst viđ árabiliđ 1824 til 1853. Grćni ferillinn hefur í heildina ţokast upp á viđ, en ţó er sveiflan sem viđ sjáum í 30-ára hitanum enn meiri en hlýnunin er.
Rauđa ţykka línan sýnir ţađ sama - en á viđ september. Ţessi lína hefur ţokast upp á viđ líka - fjöláratugasveiflurnar enn meira áberandi en sumarhitasveiflurnar - en fylgist ađ mestu ađ í tíma.
Ţreparitiđ sýnir hins vegar landsmeđalhita einstakra septembermánađa - mjög breytilegur greinilega. Allt frá hinum illrćmda september 1979 (og fáeinna ámóta eldri til hlýindanna miklu 1939 og 1941.
Viđ merkjum sérstaklega ţá septembermánuđi ţegar međalhiti er hćrri en međalhiti nćstu ţrjátíu sumra á undan. Sannir sumarmánuđir. Viđ megum líka taka eftir ţví ađ hinir fjölmörgu hlýju septembermánuđir ţessarar aldar hefđu sumir hverjir komist inn í sumarflokkinn fyrir hundrađ árum - ţađ munar um hlýnunina ţó ekki sé hún mjög mikil.
Ţetta eru alls 8 mánuđir sem viđ merkjum. Langsumarlegastir voru septembermánuđir áranna 1939 og 1941, september 1958 líka ekta sumarmánuđur - sem og 1996 (ţó heldur hafi hann veriđ drungalegur sunnanlands - en ţađ er kannski dćmigert sumareinkenni).
Viđ getum líka spurt hvor ţađ öfuga hafi gerst - hefur sumariđ í heild (ţađ er ađ segja júní til ágúst) nokkru sinni veriđ kaldara heldur en 30-ára međalhiti septembermánađar? Nei, ţađ hefur ekki átt sér stađ á ţessu tímabili. Ađ vísu munađi nćr engu áriđ 1882 (0,1 stigi).
September hefur einu sinni veriđ hlýjasti mánuđur ársins á landsvísu. Ţađ var 1958 (kalt var í ágúst og kuldi norđanlands í júlí dró ţann mánuđ niđur). Í Reykjavík hefur september ađeins einu sinni veriđ hlýjasti mánuđur ársins, ţađ var 1877. Á Akureyri gerđist ţađ ađeins 1958. Ađ september sé hlýjastur gerist oftar viđ sjávarsíđuna, sérstaklega austanlands. Ţađ hefur t.d. gerst 7 sinnum á Dalatanga ţó ekki hafi veriđ mćlt ţar nema í 80 ár. Síđast gerđist ţađ ţar bćđi 2014 og 2015.
Viđ sjáum af ofansögđu ađ september keppir sjaldan í hlýindum viđ ađra sumarmánuđi - en hann er samt sem áđur langoftast einn af fjórum hlýjustu mánuđum ársins. Ef viđ teljum í 145 ár, aftur til ársins 1874 er ţađ í 128 skipti af 145. Maí hefur ađeins 15 sinnum lent í hópi fjögurra hlýjustu mánađa ársins, júní 144 sinnum og október ţrisvar. Eigi sumariđ ađ vera fjórir mánuđir ađ lengd (til samrćmis viđ veturinn) er september tvímćlalaust sumarmánuđur - miklu frekar en maí.
En eins og margoft hefur veriđ fjallađ um hér á hungurdiskum áđur er um fjölda haustmerkja ađ velja í náttúrunni. Ţađ fer algjörlega eftir ţví hver tilgangur árstíđaskiptingar er hvađa merki eđa vísi viđ veljum - allt frá sólstöđum á sumri og fram til upphafs skammdegis.
September sem haustmánuđur? Hefur einhver september veriđ kaldari en 30-ára međalhiti haustsins (október og nóvember). Svariđ er nei - og má sjá ţađ á myndinni hér ađ neđan.
Ţađ vantar mikiđ á ađ september hafi nokkru sinni veriđ svo kaldur ađ hann hafi keppt viđ haustmeđalhitann. Hann liggur ţví mun nćr ţví ađ vera sumarmánuđur heldur en haust - ţrátt fyrir mun fleiri hausteinkenni heldur en hinir sumarmánuđirnir. Hausthitinn hefur heldur aldrei veriđ hćrri en 30-ára međaltal septemberhita. Ţađ hefur heldur aldrei gerst ađ septemberhiti hafi veriđ lćgri heldur en međalhiti október og nóvember sama ár - en hins vegar hefur ţađ komiđ fyrir ađ september hefur veriđ kaldari en október (um ţađ höfum viđ fjallađ hér áđur), en aldrei kaldari en nóvember.
Vísindi og frćđi | Breytt s.d. kl. 21:35 | Slóđ | Facebook | Athugasemdir (4)
Bloggfćrslur 14. september 2019
Um bloggiđ
Hungurdiskar
Fćrsluflokkar
Heimsóknir
Flettingar
- Í dag (28.3.): 22
- Sl. sólarhring: 61
- Sl. viku: 513
- Frá upphafi: 2343275
Annađ
- Innlit í dag: 19
- Innlit sl. viku: 465
- Gestir í dag: 19
- IP-tölur í dag: 18
Uppfćrt á 3 mín. fresti.
Skýringar
Eldri fćrslur
- Mars 2024
- Febrúar 2024
- Janúar 2024
- Desember 2023
- Nóvember 2023
- Október 2023
- September 2023
- Ágúst 2023
- Júlí 2023
- Júní 2023
- Maí 2023
- Apríl 2023
- Mars 2023
- Febrúar 2023
- Janúar 2023
- Desember 2022
- Nóvember 2022
- Október 2022
- September 2022
- Ágúst 2022
- Júlí 2022
- Júní 2022
- Maí 2022
- Apríl 2022
- Mars 2022
- Febrúar 2022
- Janúar 2022
- Desember 2021
- Nóvember 2021
- Október 2021
- September 2021
- Ágúst 2021
- Júlí 2021
- Júní 2021
- Maí 2021
- Apríl 2021
- Mars 2021
- Febrúar 2021
- Janúar 2021
- Desember 2020
- Nóvember 2020
- Október 2020
- September 2020
- Ágúst 2020
- Júlí 2020
- Júní 2020
- Maí 2020
- Apríl 2020
- Mars 2020
- Febrúar 2020
- Janúar 2020
- Desember 2019
- Nóvember 2019
- Október 2019
- September 2019
- Ágúst 2019
- Júlí 2019
- Júní 2019
- Maí 2019
- Apríl 2019
- Mars 2019
- Febrúar 2019
- Janúar 2019
- Desember 2018
- Nóvember 2018
- Október 2018
- September 2018
- Ágúst 2018
- Júlí 2018
- Júní 2018
- Maí 2018
- Apríl 2018
- Mars 2018
- Febrúar 2018
- Janúar 2018
- Desember 2017
- Nóvember 2017
- Október 2017
- September 2017
- Ágúst 2017
- Júlí 2017
- Júní 2017
- Maí 2017
- Apríl 2017
- Mars 2017
- Febrúar 2017
- Janúar 2017
- Desember 2016
- Nóvember 2016
- Október 2016
- September 2016
- Ágúst 2016
- Júlí 2016
- Júní 2016
- Maí 2016
- Apríl 2016
- Mars 2016
- Febrúar 2016
- Janúar 2016
- Desember 2015
- Nóvember 2015
- Október 2015
- September 2015
- Ágúst 2015
- Júlí 2015
- Júní 2015
- Maí 2015
- Apríl 2015
- Mars 2015
- Febrúar 2015
- Janúar 2015
- Desember 2014
- Nóvember 2014
- Október 2014
- September 2014
- Ágúst 2014
- Júlí 2014
- Júní 2014
- Maí 2014
- Mars 2014
- Febrúar 2014
- Janúar 2014
- Desember 2013
- Nóvember 2013
- Október 2013
- September 2013
- Ágúst 2013
- Júlí 2013
- Júní 2013
- Maí 2013
- Apríl 2013
- Mars 2013
- Febrúar 2013
- Janúar 2013
- Desember 2012
- Nóvember 2012
- Október 2012
- September 2012
- Ágúst 2012
- Júlí 2012
- Júní 2012
- Maí 2012
- Apríl 2012
- Mars 2012
- Febrúar 2012
- Janúar 2012
- Desember 2011
- Nóvember 2011
- Október 2011
- September 2011
- Ágúst 2011
- Júlí 2011
- Júní 2011
- Maí 2011
- Apríl 2011
- Mars 2011
- Febrúar 2011
- Janúar 2011
- Desember 2010
- Nóvember 2010
- Október 2010
- September 2010
- Ágúst 2010