Dálitíll kuldapollur

Á mánudag og þriðjudag brýst dálítill kuldapollur úr norðri til suðurs í gegnum hæðarhrygginn sem verið hefur fyrir norðan land. Hann fer yfir landið á þriðjudag. Við þetta verður breyting á stöðugleika loftsins yfir landinu og skúrir verða líklegri inn til landsins. Fyrst kólnar meira í efri hluta veðrahvolfs heldur en neðar - loft verður við það mjög óstöðugt, en síðan streymir kaldara loft í neðri lögum undir það loft sem fyrst er á ferðinni og stöðugleiki vex að nýju - auk þess sem norðanáttin verður ákveðnari.

Kortið sýnir stöðuna í 500 hPa (rúmlega 5 km hæð) síðdegis á þriðjudag. Þá er miðja kuldapollsins komin suður fyrir land. Örin sýnir braut hans gróflega. 

Það er líklega nokkuð tilviljanakennt hvar skúrir verða miklar - og ákefðin er sömuleiðis mjög tilviljanakennd. Séu tölvureikningar teknir bókstaflega eru líkurnar mestar við hálendisbrúnina um landið sunnanvert - háupplausnarspárnar nefna líkur á hagli - og þar með þrumum og eldingum á þeim slóðum. Það er tilhneiging hjá líkönunum að ofmeta mestu skúraákefðina - enda má smá mjög stórar tölur - sú hæsta sem ritstjóri hungurdiska sér á korti úr síðustu spárunu harmonie-líkansins er 32,1 mm/klst sunnan Langjökuls síðdegis á morgun mánudag 17.júní - satt best að segja nokkuð ýkjukennd tala. Rigningarákefð sem þessi er hættuleg bæði á byggðum bólum og í nágrenni lækjarfarvega í fjalllendi. Hæsta tala sem sést í danska igb-líkaninu er 18,7 mm/klst á svipuðum slóðum og um svipað leyti. 

Daginn eftir (þriðjudag) er aðstreymi kulda úr norðri í neðri lögum orðin það mikill að sólin hefur ekki við að hita nægilega til að loftið komist í veltu. 

Að sögn líkana mun taka nokkra daga að hreinsa kuldann burt af svæðinu í til þess að gera meinlitlu veðri. 

Fyrri hluti júnímánaðar

Þá er það fyrri helmingur júní - auðvitað merkastur fyrir sólskinsstundafjöldann suðvestanlands. En meðalhiti fyrstu 15 daga mánaðarins í Reykjavík er 10,0 stig, +1,4 stigum ofan meðallags sömu daga árin 1961-1990 og +0,3 stigum ofan meðallags síðustu tíu ára. Meðalhitinn er í 11.hlýjasta sæti sömu daga (af 19) á öldinni. Þeir voru hlýjastir 2002, meðalhiti +12,0 stig, en kaldastir 2001, meðalhiti þá 7,6 stig. Á langa listanum er meðalhitinn í 17. sæti (af 145), á honum er það líka 2002 sem er í efsta sætinu, en 1885 í því neðsta. Meðalhiti dagana 15 var þá aðeins 5,8 stig.

Mun kaldara hefur verið fyrir norðan, meðalhiti dagana 15 á Akureyri er 7,8 stig, -1,1 stigi neðan 1961-1990 meðaltalsins, en -1,5 neðan meðallags síðustu tíu ára.

Á landsvísu er hiti ofan meðallags síðustu 10 ára á um það bil fimmtungi stöðva, jákvæða vikið er mest við Setur og Ölkelduháls, +1,1 stig ofan meðallags, en neikvætt vik er mest á Gagnheiði, -3,0 stig.

Úrkoma í Reykjavík hefur aðeins mælst 2,7 mm, það næstminnsta í fyrri hluta júní á öldinni, enn þurrara var 2012 og vitað er um 7 þurrari júníbyrjanir áður, þurrasta 1971, en þá höfðu aðeins 0,2 mm mælst þann 15.

Í fyrri hluta júní hafa 209,2 sólskinsstundir mælst í Reykjavík, rúmlega 30 stundum meira en mest áður sömu daga, það var 1998. Í fyrra mældust aðeins 30,4 stundir sömu daga.

Viðbót:

Hér að neðan má sjá vik fyrri hluta júnímánaðar á einstökum spásvæðum gagnvart meðalhita sömu daga síðustu tíu árin.

Hiti hefur verið við meðallag við Faxaflóa og rétt ofan þess á Suðurlandi. Annars hefur hiti verið neðan meðallags, mest á Austurlandi (að Glettingi). Þar og á Norðurlandi eystra er tímabilið það fjórðakaldasta á öldinni - reyndar munar ekki miklu á hitanum nú og á þeim þrem tímabilum sem kaldari reiknast. Talsvert kaldari fyrrihlutar júnímánaðar finnast eystra sé leitað lengra aftur, t.d. 1981, 1975 og 1973. 

Þegar horft er á vikatölur ætti að hafa í huga að júnímánuðir hafa í langtímasamhengi verið sérlega hlýir á þessari öld. Má rifja upp gamlan pistil á hungurdiskum þar um: Júníþrepið mikla, sem birtist 16.júní í fyrra. Þó hiti í Reykjavík sé nú aðeins í meðallagi aldarinnar (og í 11 sæti) er hann samt í 17. sæti 145 ára - eins og nefnt var hér að ofan. Það þýðir að fyrri hluti júní var hlýrri en nú aðeins 6 sinnum fyrir aldamót.