Órólegra

Þó fremur lágur loftþrýstingur hafi verið ríkjandi upp á síðkastið hafa kröftugar lægðir samt ekki mikið verið að angra okkur. Aðalátök veðrakerfa norðurhvels hafa átt sér stað annars staðar. Nú virðist einhver breyting verða á - í bili að minnsta kosti. Kuldapollurinn mikli, Stóri-Boli, virðist ætla að bylta sér nokkuð og hreinsa til við Atlantshaf - nær fullum vetrarstyrk á sínum heimaslóðum í Norður-Kanada, kannski í síðasta sinn í vetur. 

Spákort evrópureiknimiðstöðvarinnar um sjávarmálsþrýsting, úrkomu og hita í 850 hPa-fletinum gildir um hádegi á þriðjudag, 19.mars. Þá er hreinsun í fullum gangi - vestanáttin nær um kortið þvert frá Kanada í vestri, til Skandinavíu í austri. Enn er ekki mjög kalt við Ísland, hiti ofan frostmarks á láglendi. 

Aðalkuldinn er vestan Grænlands, þar er frostið í 850 hPa-fletinum meira en -35 stig, um 30 stigum kaldara en hér við land. Við sjáum að jafnþrýstilínur liggja þvert á jafnhitalínur milli Labrador og Grænlands - þar er kalt loft greinilega í sókn, en samt ekki mjög afgerandi. Norðar stíflar Grænland framrás kuldans - að mestu. Spár eru ekki alveg sammála um það hversu mikið af kalda loftinu sleppur yfir jökulinn - og í átt til Íslands. Kannski við fáum að sjá heiðarlegan útsynning þegar kemur fram undir miðja viku? 

Fyrir utan þá óvissu sem felst í möguleikum kalda loftsins af Grænlandi er töluverð óvissa samfara inngjöf á hlýju lofti úr suðri - það kemur á móts við kuldann úr vestri. Við sjáum dálitla lægð við suðurjaðar kortsins. Sem stendur gera spár ráð fyrir því að hún fari hratt til norðausturs um Færeyjar og til Noregs - gæti orðið skæð þar - og létt á útsynningi hér á landi um leið og hún rennur hjá.

Síðar í vikunni er annarri lægð spáð svipaða leið. Sumar reiknirunur gera ráð fyrir mikilli dýpkun hennar - en aðrar ekki. Við sleppum því að velta okkur upp úr slíku þar til nær dregur - oftast eru spár afskaplega ótryggar þegar þær eru að fást við meir en 3 til 4 daga - ekki síst í stöðu sem þessari.

Eins og oft hefur verið rætt um hér á hungurdiskum að undanförnu hefur reyndin jafnan orðið sú í vetur að linari spár hafa frekar ræst en þær harðari - vonandi heldur sú staða áfram sem lengst. 

Árstíðasveifla hámarks- og lágmarkshita (2)

Við höldum áfram að horfa á árstíðasveiflu hámarks- og lágmarkshita. Í dag eru það ítrustu útgildi hvers almanaksdags, svonefnd landsdægurhámörk og lágmörk.

Lárétti ásinn sýnir mánuði ársins (og rúmlega það til að við þurfum ekki að skera sumar eða vetur í sundur). Lóðrétti ásinn er hitakvarði. Efsti ferill myndarinnar sýnir hæsta hita hvers almanaksdag ársins, hæstu gildin auðvitað á sumrin. Hæsti hiti sem mælst hefur á landinu er 30,5 stig, sem mældist á Teigarhorni í Berufirði 22.júní 1939. Ekki vitum við hvenær það met verður slegið, en að því mun koma. Nokkuð „suð“ er í ferlinum, við eigum mörg hámarksdægurmet í vændum, fjölmargir dagar geta greinilega gert enn betur en hingað til. Þar á meðal er 5.mars en hann á sem stendur lægsta landsdægurhámark ársins, 12,3 stig. Veðurstöðvar sem mæla hita eru nú mun fleiri en áður fyrr og líkur á að veiða met þess vegna meiri. Við getum búist við 3-5 nýjum landsdægurmetum hámarks og lágmarks á hverju ári. 

Neðar á myndinni má sjá lágmarksdægurmetin, lægst er landslágmarkið -38,0 stig, sem mældist bæði á Grímsstöðum á Fjöllum og í Möðrudal 21.janúar 1918. Mikið suð er í lágmarksferlinum yfir veturinn - þar bíður einnig fjöldi dægurmeta í framtíðinni, jafnvel við hlýnandi veðurlag. Hins vegar er suðið áberandi minna í dægurlágmarksferlinum að sumarlagi, hæsta dægurlágmarksmet ársins er -1,1 stig. Það á 3.júlí, nokkuð nærri sólstöðum. Rétt er að taka fram að hér er einungis miðað við byggðir landsins, hálendis- og jöklastöðvar þurfa sérmeðhöndlun. 

Græni strikaferillinn á að sýna okkur spönnina á milli hámarks- og lágmarkshitans. Hún er um 30 stig að sumarlagi, en um 45 stig yfir veturinn. Tilviljun ræður því að hún er mest lágmarksmetsdaginn, 21.janúar, 52,9 stig. Dægurhámarksmet þess dags er 14,9 stig - gæti í framíðinni farið í 19 stig, hámarksspönnin á því eftir að aukast. Hiti þann dag gæti í framtíðinni farið í 19 stig eða meira og hámarksspönnin þar með í 57 stig. Fleiri dagar gætu einnig slegið þessum við. Spönnin er nú minnst 16.júlí, 25,7 stig - og getur ekki orðið minni. Lágmarksmet þess dags er nokkuð lágt miðað við árstíma, -2,1 stig, en hámarkið er lágt líka, 23,6 stig - lægsta dægurhámarksmet júlímánaðar sem stendur - gæti fallið hvenær sem er (en fær ekki nema eitt tækifæri á ári). 

Ítrasta spönn, mismunur hæsta hámarkshita og lægsta lágmarkshita landsins, er 68,5 stig. Meðaldægurhámark landsins er 19,9 stig, en meðaldægurlágmark -18,0 stig. 

Hugsa má sér hvernig umhorfs væri á Íslandi ef hámarksgildaferillinn sýndi meðalhita hvers dags en ekki útgildi. Tuttugu stiga ársmeðalhiti bendir á útjaðar hitabeltisins. Það er hærri hiti en hér hefur orðið á jarðsögulegum tíma (síðan landið varð til) - en kannski varð svo hlýtt á sambærilegu breiddarstigi á ofurhlýskeiðum eósentímans. Meðalhiti kaldasta vetrarmánaðar væri þá 15 stig, en meðalhiti hlýjasta mánaðarins 27 stig. Lágmarksferillinn með sínar –18°C minnir hins vegar á ísaldarástand og er reyndar líklegt að hitafari hafi einmitt verið þannig háttað á sumum köldustu tímabilum síðasta jökulskeiðs, hiti kaldasta mánaðar um -30 stig, en sumarhiti við sjávarmál rétt undir frostmarki. Það er nokkuð merkilegt að við fáum þó að sjá þetta ástand - þó það sé aðeins stund og stund á stöku stað á margra ára fresti. Við snertum það samt.