Spurt var um maí og júní (og fleira)

Spurt var hvort met hafi verið slegið í samanlögðu úrkomumagni maí- og júnímánaða í Reykjavík. Úrkoma í þessum mánuðum mældist samtals 221,5 mm. Það er mjög óvenjulegt - meðalúrkoma þessara mánaða á árunum 1961-1990 er 94,0 mm og meðalúrkoma þessara mánaða síðustu tíu árin er 84,6 mm. 

Það þarf að leita langt aftur til að finna ámóta tölu - en hún er þó til. Í sömu mánuðum árið 1887 mældist úrkoma í Reykjavík 221,9 mm. Auðvitað er enginn munur á þeirri tölu og úrkomunni nú. 

Svipað er með samanlagðan sólskinsstundafjölda maí- og júnímánaðar í Reykjavík, hann mældist aðeins 220,7 stundir nú. Árið 1914 mældist sólskinsstundafjöldi sömu mánaða samtals 219,1. Munurinn ekki marktækur - en staðan þó svipuð - rétt eins og varðandi úrkomuna 1887. Sólskinsstundamælingar voru ekki gerðar 1887. 

Fjöldi úrkomudaga í maí og júní er óvenjulegur í Reykjavík. Sem kunnugt er mældist einhver úrkoma alla daga maímánaðar og í júní voru þurru dagarnir aðeins 5. Úrkomudagafjöldi í mánuðunum tveimur er því samtals 56, mun fleiri heldur en áður er vitað um. Hæsta eldri tala er 46 dagar í sömu mánuðum árið 1940. Hins vegar verður að gæta þess að á árum áður þótti sumum veðurathugunarmönnum stundum varla taka því að mæla úrkomu væri aðeins einn dropi í mælinum. Slík úrkoma merkist varla í mæliglasi, en á samt samkvæmt reglum að teljast 0,1 mm. Fjöldi daga þegar úrkoma er mjög lítil, en samt einhver, er þannig oft vantalin á fyrstu árum úrkomumælinga ( - þar á meðal fyrir tíma Veðurstofunnar í Reykjavík). Þegar úrkomudagafjöldi er borinn saman yfir löng tímabil þykir því öruggara að nota hærri talningamörk en 0,1 mm.

Ritstjóri hungurdiska heldur upp á 1,0 mm til talninganota. Dagar þegar úrkoma mældist 1,0 mm eða meiri voru samtals 36 í nýliðnum maí og júní. Þeir voru 39 í maí og júní 1887. Það er eina skipti á mælitímabilinu sem þeir voru fleiri en nú. 

Meðalhiti maí og júnímánaða saman er 7,2 stig í Reykjavik, það er -1,5 stigi neðan meðallags síðustu tíu ára og -0,5 stigum neðan meðallags sömu mánaða 1961 til 1990. Ekki þarf þó að leita langt aftur í tímann eftir lægri hita sömu mánaða, þeir voru samanlagt kaldari en nú fyrir þremur árum, árið 2015. 

Það kemur ekki á óvart að munur á meðalhámarks- og meðallágmarkshita var í minna lagi í nýliðnum júnímánuði í Reykjavík, aðeins 4,9 stig - sólarleysi sér um að hámarkshiti verður ekki hár, en skýjahula sér líka til þess að nætur verða ekki sérlega kaldar. Það kemur hins vegar ritstjóra hungurdiska ekki heldur á óvart að langt er síðan munurinn hefur verið svona lítill í júní - það þarf að leita aftur til júnímánaðar 1995. Hann er hins vegar nokkuð hissa á því hversu algengur svona litill munur var á árunum þar á undan - var ámóta eða minni 13 sinnum á árunum 1961 til 1995 - minnstur 4,0 stig 1986. Einnig var munurinn minni en 5 stig í júní 1958 og 1960. Júnímánuði sem þessa skorti hins vegar alveg næstu áratugina þar á undan (rétt eins og að undanförnu) - en munur á meðalhámarks- og meðallágmarkshita var einnig sérlega lítill í júnímánuðum áranna 1920 til 1926 (6 sinnum minni en 5 stig á 7 árum). 

En við skulum líka líta á stöðuna í háloftunum í júnímánuði. Hún er óvenjuleg - en ekki þó einstök á neinn hátt. Við þökkum Bolla fyrir kortagerðina. 

Það er rífandi suðvestanátt - afl hennar langt ofan meðallags árstímans. Hæð 500 hPa-flatarins er því talsvert ofan meðallags yfir Bretlandseyjum, en neðan þess vestan Grænlands. Við Ísland er hæðin nærri meðallagi eða lítillega yfir því. 

En háloftastaðan í þeim mánuðum sem keppa í sólarleysi við nýliðinn júní var reyndar mjög svipuð. Suðvestanáttin var enn snarpari í júní 1988 heldur en nú.

Enda gerði þá mun verri veður heldur en ríktu í nýliðnum júní. Vindhraði var nú í meðallagi árstímans, 1988 var hann vel ofan meðallags. 

Þó nokkur óvissa sé um háloftastöðuna 1914 er gisk evrópureiknimiðstöðvarinnar ábyggilega ekki alveg út í hött.

Við sjáum alla vega mjög svipaða stöðu og nú. Mjög öfluga suðvestanátt - reyndar örlítið vestlægari heldur en nú og 1988. Í báðum þessum árum, 1914 og 1988, skipti mjög um tíðarfar frá júní og yfir í júlí - en ekki á sama veg. Líklegt er að júlí 2018 fari sínar eigin leiðir í þeim efnum. 

Meira af júnísólskini í Reykjavík

Eins og fram hefur komið var sérlega sólarlítið í Reykjavík (og víðar um landið sunnan- og vestanvert) í júní. Ámóta ástand hefur þó komið upp áður og á eftir að koma upp aftur síðar. Við lítum til gamans á línurit sem sýnir sólskinsstundir í júní í Reykjavík aftur til 1911. Fyrstu árin var reyndar mælt á Vífilsstöðum - en síðan á ýmsum stöðum í bænum. 

Línuritið er harla óreglulegt - mikill munur er á sólskinsstundafjöldanum í júní frá ári til árs. En þó má sjá nokkurn öldugang á áratugakvarða. Algengt var að sólskinsstundir væru fáar í júní allt frá því skömmu fyrir 1960 og fram um 1990. Síðustu ár hafa heldur ekki verið sérlega til fagnaðar. - En ekkert segir þetta um framtíðina. 

Ekkert samband er á milli sólskinsstundafjölda í júní og júlí - sólarrýrum júní getur hvort sem er fylgt sólskinsjúlí eða áframhaldandi sólarleysi. Síðara línurit pistilsins sýnir þetta vel.

Við lesum sólskinsstundafjölda í júní af lárétta ásnum, en fjöldann í júlí af þeim lóðrétta. Árið 1921 voru bæði júní og júlí sólarrýrir, svipað má e.t.v. segja um 1914, en sólskinsstundafjöldi tók vel við sér í júlí bæði árið 1986 og 1988 eftir sérlega daufa júnímánuði. Það eina sem á enn eftir að gerast er að sérlega sólskinsrýr júlí fylgi sólskinsjúní. Svæðið sem greinir frá slíkum atburðum er autt á myndinni. Það er þó engin trygging fyrir því að slíkt gerist ekki í framtíðinni - það gerist nefnilega örugglega. 

Svo vill ritstjóri hungurdiska ekki heyra neitt tal um að sólskinsleysið nú sé afleiðing hnattrænna veðurfarsbreytinga af mannavöldum - ekki það að hann hafi heyrt neinn beinlínis halda slíku fram - enda heyrir hann illa.