Liggja í loftinu

Næstu vikuna eða svo eru aðstæður til myndunar djúpra lægða á Atlantshafi ákjósanlegar. Slík þróun er þó ekki vís - og þar að auki er algjörlega óljóst hvort slíkar hugsanlegar lægðir muni plaga okkur eitthvað - eða fara hjá fyrir sunnan land. Tilurð þeirrar fyrstu virðist nokkuð örugg - og sömuleiðis að hún fari norðaustur um Færeyjar eða þar sunnan við á fimmtudag. Miðjuþrýstingur verður um eða undir 970 hPa. Svo lágar tölur eru óvenjulegar í júni. 

Ef við leitum í gögnum að tilvikum þegar sjávarmálsþrýstingur hefur hér á landi farið niður fyrir 980 hPa fáum við eftirfarandi töflu:

röð	stöð	ár	mán	dagur	þrýstingur		nafn
1	815	1983	6	11	959,6		Stórhöfði
2	816	1894	6	16	964,7		Vestmannaeyjakaupstaður
3	772	1961	6	16	968,2		Kirkjubæjarklaustur
4	178	1876	6	4	971,1		Stykkishólmur
5	422	1874	6	4	972,2		Akureyri
6	1	1845	6	2	972,6		Reykjavík
7	1	1827	6	17	973,4		Reykjavík
8	815	1967	6	28	975,4		Stórhöfði
9	816	1881	6	25	975,8		Vestmannaeyjakaupstaður
10	707	2002	6	18	976,1		Akurnes
11	772	1962	6	14	976,2		Kirkjubæjarklaustur
12	772	1995	6	17	976,8		Kirkjubæjarklaustur
13	178	1873	6	28	977,1		Stykkishólmur
14	815	1972	6	20	977,7		Stórhöfði
15	285	1955	6	24	977,8		Hornbjargsviti
16	178	1862	6	17	978,0		Stykkishólmur
17	816	1879	6	28	978,2		Vestmannaeyjakaupstaður
18	816	1920	6	20	978,3		Vestmannaeyjakaupstaður
19	815	1959	6	3	978,8		Stórhöfði
19	422	1852	6	22	978,8		Akureyri
21	816	1905	6	2	979,3		Vestmannaeyjakaupstaður
22	816	1885	6	22	979,5		Vestmannaeyjakaupstaður
23	675	1930	6	10	979,7		Teigarhorn

Gögnin ná til 196 ára - en fyrstu 50 árin rúm voru stöðvar á hverjum tíma fáar og auk þess er nokkur óvissa í nákvæmninni - getur hæglega munað 1 til 2 hPa til eða frá. En við sjáum að þrýstingur hér á landi hefur farið niður fyrir 980 hPa 23 á þessu tímabili eða á 8 til 9 ára fresti að meðaltali, sjö sinnum niður fyrir 975 hPa (einu sinni á 25 til 30 árum) og aðeins þrisvar niður fyrir 970 hPa - sem er sá þrýstingur sem fimmtudagslægðin á að fara niður í. Ísland er ekki mjög stór hluti af Norður-Atlantshafinu öllu og líkur á að svona djúp lægð hitti á landið einmitt þann stutta tíma sem hún er hvað öflugast eru ekki miklar. Lægðir sem eru dýpri en 970 hPa eru því mun algengari en íslensku tölurnar sýna einar og sér. 

Lægðin sem kom að landinu 11.júní 1983 er alveg sér á parti. Atburðaskrá hungurdiska segir: „Kindur króknuðu á Snæfjallaströnd og í Fljótum. Á Snæfellsnesi féllu rafmagnsstaurar, þakplötur fuku og bátar á Búðum skemmdust. Skemmdir urðu á kartöflugörðum í Þykkvabæ og Kjós. Alhvítt varð víða norðantil á Vestfjörðum og norðanlands, ökklasnjór sagður í Fljótum“. Auk þess urðu miklar skemmdir á Sultartangastíflu - en hún var í byggingu. 

Eina tjónið sem frést hefur af samfara lægðinni miklu í júní 1894 er að þá rak franskt fiskiskip á land á Vopnafirði - og í kjölfar lægðarinnar kólnaði um hríð og snjóaði þá niður í miðja Esju og á Akrafjall. 

Leiðindaveður fylgdi líka lægðinni djúpu 1961. Morgunblaðið segir þann 17. (fréttin skrifuð daginn áður):

Ekki er útlit fyrir að veðrið verði dýrlegt í dag nema síður sé. Veðurstofan tjáði Mbl. í gær, að loftvogin stæði illa, sérstaklega illa með tilliti til þjóðhátíðarinnar. „Það verður norðan eða norð-vestan gjóla hér sunnanlands, hitinn fer niður í 5—7 stig, vonandi ekki neðar", sagði veðurfræðingurinn. „Ekkert sólskin", bætti hann við. Fyrir norðan og austan er veður hvasst víða með rigningu. — Það veitir sennilega ekki af að klæða börnin vel þar til þessi lægðin verður gengin hjá.

Og eftir helgina - þriðjudaginn 20. sagði blaðið:

Þjóðhátíðarveðrið var heldur hryssingslegt norðan- og vestanlands. Fólk vaknaði víða við það fyrir norðan á laugardaginn, að tekið var að fenna í fjöll — og síður en svo vænlegt til hátíðahalda undir berum himni. Mikil rigning var samfara, sumstaðar slydda. Kaldast var á Möðrudal, aðfaranótt sunnudags, eins stigs frost. Á Raufarhöfn var hitinn í 0 sömu nótt. Hátíðahöldum var víða frestað til sunnudags, sums staðar felld niður með öllu. Veðrið hafði þannig truflandi áhrif á þjóðhátíðarhöldin á Húsavík, Ólafsfirði, Siglufirði, Akureyri, ísafirði og víðar. — Á sunnudaginn hitnaði snögglega.

Tíminn segir frá þann 20.:

Bændur á Hólsfjöllum segja, að þar hafi brostið á þreifandi norðanhríð í fyrrinótt, og stóð veðrahamurinn fram eftir degi i gær. Varð öll jörð þar fannhvít á skammri stundu og víða dró í tveggja metra þykkt. Lömb fundust á nokkrum stöðum i snjó, og einnig munu þau hafa farið í læki og ársprænur, sem fylltust krapi. Eindæma ótíð hefur verið þar eystra, það sem af er sumri, og er gróður því mjög seint á ferðinni af þeim sökum. Horfir uggvænlega fyrir bændum á Hólsfjöllum, ef ekki rætist úr með veðráttuna.

Vaðlaheiði teppist. Sem dæmi um veðurofsann má nefna það, að í gærmorgun tepptist Vaðlaheiði um tíma, og komust bílar, sem lagt höfðu á heiðina, ekki leiðar sinnar, nema með aðstoð ýtu. Langferðabíll á leið til Húsavíkur sat fastur, en á eftir honum biðu 14 smærri bílar eftir því að vera dregnir yfir verstu kaflana. Nú hefur hins vegar hlýnað aftur í veðri þar nyrðra, að sögn fréttaritara, og hverfur þá snjór fljótlega úr heiðinni. Ekki mun þó Siglufjarðarskarð hafa teppst, og má þakka það því, hve átt var austlæg. Í Húnavatnssýslu var versta veður yfir helgina, rigning og kuldi, en snjókoma til fjalla.

Vegna veðurhæðarinnar leituðu vel flest skip vars á 17. júní. Við Grímsey lágu um 30 norsk skip í vari, en á miðunum þar voru nærri tíu vindstig. Á Skagaströnd lágu 16 skip við festar yfir helgina, en flest þeirra eru nú farin út á veiðar. Mikill fjöldi skipa lá í höfn á Siglufirði, en flest þeirra héldu út á veiðar, snemma í gærmorgun, enda veður þá tekið að lægja.

Áfram mætti halda við að þylja leiðindi samfara mjög djúpum júnílægðum - en látum staðar numið að sinni. 

Sólarleysi

Í lok dags í gær (mánudag) voru algjörlega sólarlausir dagar orðnir 6 í mánuðinum í Reykjavík. Óvenjulegast er að þessir dagar eru allir í röð. Og þegar þetta er skrifað lítur ekki sérlega vel út með sólskin í dag (þriðjudag) - þó stöku spá geri að vísu ráð fyrir einhverri glennu í kvöld. Ekki er vitað til þess að 6 (og því síður 7) sólarlausir dagar hafi áður komið í röð í júní í Reykjavík. Einu sinni er vitað um sjö algjörlega sólarlausa daga í röð í Reykjavík í júlí, það var rigningasumarið mikla 1984 og eins komu sjö sólarlausir dagar í röð í ágúst 1999. 

Sé litið á júnímánuð í heild voru sólarlausir dagar (margir stakir) flestir 1933, tíu talsins. Júnímánuður nú hefur auðvitað ekki enn náð þeirri tölu - hvað sem verður. Í júlí 1984 voru sólarlausu dagarnir 17, og 13 voru þeir í ágúst rigningasumarið mikla 1955, 11 í annars ágætum ágústmánuði 1957, daufum júlí 1959,  ágúst 1981 og í rigninga- og kuldaágústmánuði 1983.