Norðurhvelsórói

Eins og minnst var á á þessum vettvangi fyrir nokkrum dögum eru háloftakerfi nú að hnikast til - en langt í frá ljóst hvert stefnir því mikill órói er víða á norðurhveli.

Kortið sýnir stöðuna eins og evrópureiknimiðstöðin gerir ráð fyrir að hún verði síðdegis á miðvikudag 13.júní. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar en þykkt er sýnd í litum. Því meiri sem þykktin er því hlýrra er loftið. Gulir og brúnir litir einkenna sumarhlýindi. Mörkin milli þeirra og grænu litanna er við 5460 metra.

Meðalþykkt júnímánaðar yfir Íslandi er um 5420 metrar - sú tala er í ljósasta græna litnum. Eins og sjá má á kortinu (það skýrist nokkuð sé það stækkað) er landið í „miðgrænu“, en dekksti græni liturinn snertir Vesturland. Þetta þýðir að hita er spáð neðan meðallags hér á landi á miðvikudaginn. 

Ekki er hægt að benda á eina orsök þessa óróa - en mikil hlý hæð hefur skotist langt norður um kanadísku heimskautaeyjarnar - nægilega fyrirferðarmikil til að stugga við kuldanum og hrekja hann til allra átta. Góða aðstoð fær hún frá tveimur hlýjum hæðum yfir Síberíu. Einhvers staðar verður kuldinn að vera þannig að hann hörfar undan og kemur nokkuð víða við þessa dagana. 

Á netinu sást falleg mynd af snjó í nýlaufguðum birkiskógum Kamtsjatkaskaga (blá ör á kortinu) og sömuleiðis nokkuð óvenjulegar myndir af snjó úr Bresku Kólumbíu í Kanada þar sem kalt loft ruddist suður með ströndinni (önnur blá ör) - lausafregnir herma að það sé eitthvert það kaldasta sem þar hefur lengi sést í júnímánuði. Á báðum þessum slóðum mun þó mesti kuldinn kominn hjá þegar þetta kort gildir. 

Ef við lítum nær okkur má sjá að kalda loftið fyrir sunnan okkur er á miðvikudaginn að hitta fyrir hlýja tungu úr suðvestri (rauð ör) vestan við Bretland. Flestar spár gera ráð fyrir því að þar myndist óvenjuöflug lægð sem fari til norðausturs rétt norðan við Skotland og þaðan norðurúr talsvert fyrir austan Ísland. Hún hefur óbein áhrif hér - auðveldar köldu lofti langt að norðan að stinga sér hingað á fimmtudag og föstudag. 

Fyrir okkur skiptir líka máli hvað kuldapollurinn vestan við Grænland gerir. Á kortinu er hann á suðurleið - og langtímaspár stinga upp á því að hann æsi upp fleiri djúpar lægðir sunnan Grænlands um eða upp úr næstu helgi. Sem stendur er þeim lægðum spáð beint til okkar - en alltof snemmt er þó að segja til um slíkt. Það er samt ljóst að vikan verður lengst af svöl og sólarlítil um meginhluta landsins - og raunar enga breytingu að sjá svo langt sem greint verður að sinni - en kannski skýin hér suðvestanlands verði eitthvað hærra á lofti en verið hefur.

Af veðurfari fyrstu 10 daga júnímánaðar

Meðalhiti fyrstu tíu daga júnímánaðar er 8,6 stig í Reykjavík, +0,1 stigi ofan meðallags sömu daga áranna 1961-1990, en -1,2 stigum neðan meðallags síðustu tíu ára. Hitinn er í 15.sæti sömu daga á öldinni, þeir voru talsvert kaldari árin 2015, 2001 og 2011. Sé litið til lengri tíma er hitinn í 64. til 66. sæti af 144 sem við höfum aðgang að - ofan miðgildis. Dagarnir tíu voru hlýjastir árið 2016, meðalhiti var þá 11,5 stig, en kaldastir voru þeir 1885 þegar meðalhitinn var aðeins 4,9 stig.

Mun hlýrra hefur verið á Norður- og Austurlandi, á Akureyri er meðalhiti fyrstu tíu dagana 12,0 stig, þetta er fjórðahlýjasta júníbyrjun þar frá 1936, hlýrri var hún 2013, 2007 og 1940. Á Austurlandi eru dagarnir tíu einnig meðal þeirra hlýjustu sem vitað er um.

Miðað við síðustu tíu ár er jákvæða vikið mest á hálendinu norðaustanlands, við Upptyppinga, Kárahnjúka og á Eyjabökkum er hitinn 6,5 stigum ofan meðallags.

Úrkoma í Reykjavík hefur mælst 11,9 mm og er það um 75 prósent af meðallagi, norðanlands og austan hefur lítið rignt ennþá í mánuðinum.

Sólarleysi hefur verið mikið í Reykjavík, síðustu fimm dagar alveg sólarlausir. Það hefur aðeins gerst einu sinni áður að fimm algjörlega sólarlausir dagar í röð hafi áður „mælst“ í Reykjavík í júní. Það var dagana 18. til 22. árið 1913 - og var reyndar mælt á Vífilsstöðum um þær mundir - og nákvæmni mælinganna ekki alveg treystandi. Sex sinnum hafa komið fjórir algjörlega sólarlausir dagar í röð í júní í Reykjavík, síðast 1986.

Tvær mjög langar sólarleysissyrpur komu í Reykjavík í júlí 1984, sú fyrri var 5 dagar, 4. til 8., en sú síðari var 7 daga löng, þann 21. til 27.

Sólskinsstundir það sem af er þessum mánuði hafa aðeins mælst 23,0 og hafa aðeins 5 sinnum verið færri síðan byrjað var að mæla, 1979, 1962, 1992, 1988 og fæstar 2013 (13,4). Við Mývatn eru sólskinsstundirnar aftur á móti orðnar 118 - eða 11,8 á dag að meðaltali.

Loftþrýstingur hefur verið óvenjuhár, sá 13.hæsti síðustu 196 árin.

Nú virðist talsverð breyting á veðurlagi vera að eiga sér stað og líklegt að saxist eitthvað á jákvæðu hitavikin norðanlands og austan næstu tíu dagana - og loftþrýstingur þokast niður á við.