Kólnandi

Þegar þetta er skrifað (laugardaginn 3. mars) erum við enn inni á áhrifasvæði hæðarinnar miklu sem kom úr austri í vikunni. Hún er nú komin vestur fyrir land. Hún var mjög öflug. Loftþrýstingur fór hér á landi í yfir 1040 hPa - það er í sjálfu sér ekki svo ýkja sjaldgæf tala - en samt ekki eitthvað sem sést á hverju einasta ári. Ritstjórinn rifjar það upp fljótlega. 

Hér sjáum við stöðuna í 500 hPa-fletinum á hádegi í dag. Hæðin er nú við Suður-Grænland og mjög öflugir vindar blása sólarsinnis í kringum hana - eins og vindörvarnar sýna. Jafnhæðarlínur eru heildregnar, en litir sýna hita (kvarðinn skýrist sé kortið stækkað). Þó kólnað hafi niðri í mannheimum er ekki enn orðið mjög kalt í 5 km hæð. Dökkgræni liturinn sýnir hita á bilinu -28 til -30 stiga frost. 

Nú sem stendur er sum sé tiltölulega kaldara í neðstu lögum, en hlýrra uppi. Slíkt ástand bælir uppstreymi þannig að éljamyndun yfir hlýjum sjónum í kringum landið nær sér illa á strik meðan ástandið er svona. - En það verður það ekki lengi því hæðin er enn á vesturleið - og þar að auki að veikjast og verða áhrif hennar aðeins óbein hér á landi eftir helgina. 

Háloftakortið mun gjörbreytast fram á mánudag. Þá verður líka búið að hreinsa hlýindin burt úr háloftunum og kalt heimskautaloft úr norðri hefur tekið yfir allt veðrahvolfið. Breytingin er miklu meiri uppi heldur en niðri - hæðin yfir Grænlandi (sú hin neðri) lætur sem ekkert sé - þó hún hafi í raun alveg skipt um bakland og eðli.

Já, þetta er sama svæði, Ísland í miðju rétt eins og á hinu kortinu, en það hefur kólnað um meir en 10 stig í 500 hPa-fletinum. Neðri lög voru búin að taka út hluta af kólnuninni þannig að hún verður ekki eins mikil þar - kannski í kringum 5 stig. 

Aftur á móti þýðir þetta að veðrahvolfið verður orðið opið fyrir uppstreymi yfir hlýjum sjó og þar með eykst éljamyndun, og munu éljagarðar fara á kreik í kringum landið. Þeirra gætir væntanlega mest norðanlands - í hafáttinni, en vegna þess hve háloftavindar verða orðnir hægir er líka möguleiki á að bakkar komi við sögu í öðrum landshlutum. - En erfitt er um slíkt að spá á þessu stigi máls. 

Við skulum líka líta á mánudagsstöðuna á stærri kvarða.

Hæðin hefur gefið mjög eftir og er þarna yfir Labrador - og almennt má segja að vindar í háloftunum séu hægir - ekki hraðfara breytingar að sjá. Ætli við verðum ekki í tiltölulega meinlitlu og köldu vetrarveðri á næstunni - en vetrarveðri samt. Eina merki vorsins er hækkandi sól - og þar sem hún fær að njóta sín fer að muna um ylinn sunnan undir vegg og á auðri jörð. Það hefur alla vega verið sáð fyrir vori. 

Enn af febrúarstöðunni

Við lítum nú á meðalháloftakort febrúarmánaðar - úr greiningu evrópureiknimiðstöðvarinnar. 

Heildregnu línurnar sýna meðalhæð 500 hPa-flatarins - gríðarsterk sunnan- og suðsuðvestanátt var ríkjandi við Ísland og færði okkur hvert illviðrið á fætur öðru. Daufar strikalínur marka þykktina en hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs. Hornið á milli línugerðanna tveggja segir okkur frá því hvort hlýtt eða kalt aðstreymi var ríkjandi. Norðan Íslands var vindur að bera hlýtt loft til norðurs (hærri þykkt í átt að lægri), en suðvesturundan bar hann kalt loft til norðausturs (lægri þykkt í átt að hærri). 

Litirnir sýna svo þykktarvikin - og þar með hversu staða hitans í neðri hluta veðrahvolfs var miðað við meðaltal mánaðarins. 

Gríðarkalt var vestan Grænlands - kuldapollurinn Stóri-Boli enda sterkari en venjulega - þó hann hafi setið um það bil á „réttum“ stað. Við höfum ekki enn séð hitatölur frá Vestur-Grænlandi en þær hljóta að vera lágar - langt undir meðallagi febrúarmánaðar. Sömuleiðis var kalt í Evrópu - sérstaklega í Eystrasaltslöndum (lengra sjáum við ekki á þessu korti). Fyrir norðan land voru hins vegar óvenjuleg hlýindi - bæði á Norðaustur-Grænlandi og á Svalbarða. 

Hér á landi var hiti ekki fjarri meðallagi - hlýrra þó norðaustanlands heldur en á Suðurlandi. Mikil úrkoma fylgir svona eindreginni sunnanátt - sem þó var af norðlægum uppruna ef segja má - það sjáum við af lægðasveig jafnhæðarlínanna. 

Það verður að teljast tilviljanakennt hvar miðja Stóra-Bola heldur sig á hverjum tíma - en Grænland og lega meginlanda og úthafs hefur þó áhrif á stöðu og hreyfingar hans. Miðjan er þannig mun tíðar vestan Grænlands en austan - og ef hún fer austur fyrir á hún þar erfiðara líf, en það kemur þó fyrir eins og við reyndar urðum vitni að í vetur. 

En mars byrjar með allt annarri stöðu, mjög jákvæðum þykktarvikum vestan Grænlands en neikvæðum austan þess. Miðja Stóra-Bola er hins vegar ekki nærri okkur og að auki mun aflminni en var í febrúar. Skot frá honum gætu þó farið að berast til okkar um eða eftir miðja næstu viku - þá með snjókomu að því er spár eru að gefa í skyn. En rétt er að taka þær spár ekki of hátíðlega enn sem komið er.

Við þökkum Bolla að vanda fyrir kortið.