Háloftahæðarhryggur?

Framtíðarspár eru harla óráðnar (eins og oft er). Við veltum okkur lítillega upp úr málinu.

Hér má sjá norðurhvelskort. Norðurskaut rétt ofan miðju, Ísland ekki langt neðan við. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar, því þéttari sem þær eru því stríðari er vindurinn. Litir sýna þykktina en hún mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs, því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. 

Ísland er hér norðan heimskautarastarinnar (hana má glöggt greina af þéttum jafnhæðarlínum) þar sem kalt loft ríkir. Kaldast er í fjólubláu blettunum tveimur, þar sitja tveir meginkuldapollar norðurhvels, ritstjóri hungurdiska hefur oftast kallað þann vestari Stóra-Bola en hinn Síberíu-Blesa. Þessi talsmáti er þægilegri heldur en að tala um pólsveipi (polar vortex) - og er raunar skyldur þeirri útbreiddu tísku að gefa fellibyljum eða illviðrum öðrum nöfn. 

Við þurfum allan veturinn sífellt að gefa Stóra-Bola gaum. Langoftast lætur hann okkur þó í friði en stundum getur hann af sér kuldaköst eða fárviðrislægðir sem hingað renna. 

Þeir sem nenna að rýna í kortið munu sjá að háloftalægðirnar sem þar sjást eru þriggja gerða. Langflestar eru þannig að jafnþykktar- og jafnhæðarlínur eru í stórum dráttum sammiðja og að kaldast er í miðju lægðanna.

Lægðin sem á kortinu er fyrir austan land er öðru vísi - hún er hlýjust í miðju - grænn blettur hlýrri en umhverfið er við miðju lægðarinnar. Djúpar, ört dýpkandi, lægðir ná um stund þessu tilverustigi sem á erlendum málum heitir „seclusion“, kalt loft hringar sig í kringum - og lokar hlýjan blett af. Gott íslenskt orð yfir fyrirbrigðið hefur enn ekki sýnt sig - en mun þegar það finnst segja okkur frá einhverju sem hefur lokast af. 

Þriðju lægðargerðina má t.d. sjá vestan við Nýfundnaland - þar ganga jafnþykktarlínur í gegnum lægðarmiðjuna. Þetta ástand er ekki stöðugt - lægðin dettur til annarrar hvorrar handar - fær hlýjan eða kaldan kjarna eftir atvikum.

Fyrir sunnan land er mjög breiður hæðarhryggur - við getum fylgt 5460 metra jafnhæðarlínunni (þeirri breiðu) frá lægðinni við Nýfundnaland austur um haf. Langt er frá þeirri bylgju til þeirrar næstu austan við. Svona breiðum hryggjum líður ekki vel - langar annað hvort til að fletjast út eða mynda krappari kryppu. Til að flækja málið er smálægð falin inni í honum - og svo virðist sem mjög óljóst sé hvort kryppan kemur austan eða vestan við þessa lægð - eða hvort hryggnum tekst að skyrpa henni út úr sér. 

Einmitt þegar þetta er skrifað gerir háupplausnarspá evrópreiknimiðstöðvarinnar ráð fyrir því að kryppan rísi vestarlega í kerfinu. Gerist það ryðst hlýtt loft til norðurs vestan Grænlands og sparkar í Stóra-Bola þar sem hann liggur í makindum sínum. Hrekkur hann þá við og gerir eitthvað. Reiknimiðstöðin segir stóran hluta hans hörfa til norðurs - en annar hluti muni fara yfir Norður-Grænland og síðan suður til okkar eftir helgi. 

Taka verður fram að spár eru ekki sammála um þróunina - bandaríska veðurstofan gerir t.d. ráð fyrir því nú síðdegis að hryggurinn verði austar - og þar með hrekkur Stóri-Boli frekar til suðurs en norðurs og við sleppum að miklu leyti við útrás heimskautaloftsins.