Bloggfęrslur mįnašarins, september 2011

Enn af afbrigšilegum septembermįnušum (austan- og vestanįttir)

Viš rifjum enn upp fįeina afbrigšilega septembermįnuši. Ķ žetta sinn eru žaš žrįlįtustu austan- og vestanįttamįnušir. Aš vanda fer flokkunin fram į nokkra vegu. Śtskżringar fylgja. Austanįttarmįnušir eru aš jafnaši mjög śrkomusamir austanlands og vestanįttarmįnušir ęttu žvķ aš vera śrkomusamir vestanlands. Žó er žaš nś žannig meš vestanįttina aš komi hśn beint frį Gręnlandi getur hśn veriš žurr. Sannleikurinn er sį aš sušvestan- og vestanlands ręšur sunnanįttin mun meiru um śrkomuna heldur en vestanįttin.

Vestan og austanįttirnar eru žannig ekki spegilmynd hvor af annarri - sķšur en svo. Ķsland er nefnilega ķ austanvindabelti heimskautaslóša ķ lęgstu lögum lofthjśpsins en inni ķ vestanvindabelti hįloftanna. Tķšni austanįttar er ašeins helmingur tķšni vestanįttarinnar viš vešrahvörfin auk žess sem hśn er yfirleitt hęgari. Austanįttamįnušir einkennast gjarnan af stórum hęgfara lįgžrżstisvęšum sušur og sušaustur af landinu. Vestanįttarmįnušir einkennast af hrašfara vešurkerfum sem hvert um sig stendur stutt viš.

Viš notum enn fimm flokkunaržętti.

 1. Mismunur į loftžrżstingi sunnanlands og noršan. Žessi röš nęr sem stendur aftur til 1881. Gengiš er śt frį žvķ aš sé žrżstingur hęrri noršanlands heldur en syšra séu austlęgar įttir rķkjandi. Lķklegt er aš žvķ meiri sem munurinn er žvķ žrįlįtari hafi austanįttin veriš. Samkvęmt žessum męlikvarša er september 1935 mestur austanįttarmįnaša. Enda er hann žurrasti september sem žekktur er į Vesturlandi. Śrkoma ķ Reykjavķk męldist ašeins 12,6 mm og 1,6 ķ Stykkishólmi - ótrślegt en satt. Ķ öšru sęti er september 1998, žį var tķš vestanlands talin góš, 1987 er sķšan ķ žrišja sęti mikill berjamįnušur vestanlands - einn žeirra bestu sem ég man eftir. Fyrstu daga mįnašarins voru miklir vatnavextir į Ströndum og į Snęfjallaströnd.

Mestur vestanįttarseptembermįnaša er 1931. Žį hittist svo į aš fram eftir mįnušinum var vestanįttin af Gręnlandi og loftžrżstingur hįr. Sķšan kom śrkomugusa žegar vindur snerist meir til sušvesturs.  Fęr mįnušurinn žessi ummęli: Hagstęš og hęgvišrasöm tķš, žó brį til verulegra votvišra į S- og V-landi eftir mišjan mįnuš. Nokkuš žurrt na-lands. Nęstmest var vestanįttin 1938, sį mįnušur taldist lķka hagstęšur. Fįir muna nś žessa mįnuši. Hvort fleiri muna september 2009 veit ég ekki, en hann er ķ fjórša sęti.

2. Styrkur austanįttarinnar eins og hśn kemur fram žegar reiknuš er mešalstefna og styrkur allra vindathugana į öllum (mönnušum) vešurstöšvum. Žessi röš nęr ašeins aftur til 1949. Mest var austanįttin ķ september 1981. Žį féllu margar aurskrišur į Seyšisfirši og Eskifirši. Tjón varš žó ekki mjög mikiš. Hér er 1987 lķka ķ öšru sęti austanįttar.

September 1986 er mestur vestanįttarmįnaša samkvęmt žessu višmiši og sķšan 1990. September 2009 skorar einnig hįtt, hann er hér ķ žrišja  - enda žarf hann ekki hér aš keppa viš vestanįttarmįnuši fyrir 1949.

3. Geršar hafa veriš vindįttartalningar fyrir žęr vešurstöšvar sem lengst hafa athugaš samfellt og vindathugunum skipt į 8 höfušvindįttir og prósentur reiknašar. Sķšan er tķšni noršaustan-, austan, sušaustan og sunnanįttar lögš saman. Žį fęst heildartala austlęgra įtta. Hér lendir öndvegismįnušurinn 1968 į toppi listans. Žį var fįdęma góš tķš - nema allra sķšustu dagana - sannkallašir spillidagar. Ķ nęstu tveimur sętum eru fornir gęšamįnušir, 1901 ķ öšru sęti og 1915 ķ žvķ žrišja.

Mestur vestanįttarseptembermįnaša eru hér 1952 og 1940 sį sķšarnefndi hefur komiš viš sögu įšur į hungurdiskum ķ hlutverki snjóamįnašar noršaustanlands (ef hęgt er um slķkt aš tala ķ september).

4. Fjórši męlikvaršinn er fenginn śr endurgreiningunni amerķsku og nęr hann aftur til 1871. Fyrstu 20 til 30 įrin veršum viš žó aš taka nišurstöšum greiningarinnar meš varśš. Hér kemur 1935 aftur sem mesti austanįttarmįnušurinn og 1998 er ķ öšru sęti. Vestanįttin 1986 er ķ žrišja sęti į eftir tveimur fornum mįnušum, 1900 og 1910 sem deila fyrsta til öšru sęti.

Fimmti kvaršinn er einnig śr endurgreiningunni nema hvaš hér er reiknaš ķ 500 hPa-fletinum. September 1935 er hér meš langmestu austanįttina. Hann hlżtur žvķ aš dęmast mesti austanįttarmįnušur allra tķma (eša eins langt og séš veršur). Mestur vestanįttarmįnaša ķ 500 hPa ķ september er 1888 og sķšan koma 1910 og 1900, 1986 er ķ fjórša sęti. Žetta žżšir aš viš fįum varla eindreginn sigurvegara ķ vestanįttarkeppninni. Viš gefum 1986 samt aukaveršlaun.  


Dagurinn styttist

Nś eru jafndęgur į hausti ķ nįnd og dagurinn styttist hratt. Viš gętum litiš į almanak hįskólans og flett žvķ upp hversu hratt dagurinn styttist. Žeir lesendur sem hafa almanakiš viš höndina ęttu aš lķta į tölurnar žar - en hér lķtum viš į hįmarkssólskinsstundafjölda sem męlst hefur hvern dag septembermįnašar sķšastlišin 87 įr ķ Reykjavķk en ķ tęp 60 įr į Akureyri. Į sķšarnefnda stašnum vantar 4 septembermįnuši inn ķ röšina sem notuš er.

Nś veršur aš hafa ķ huga aš engin fjöll eru ķ almanakssólargangi og žvķ sķšur hśsbyggingar eša ašrir tilviljanakenndir skuggavaldar. Auk žess verša lesendur aš vita aš żmislegt mišur skemmtilegt getur plagaš hefšbundnar sólskinsstundamęlingar og śrvinnslu žeirra. Hungurdiskar gefa ekki śt heilbrigšisvottorš į žessar męlingar - en viš vonum žó aš lķtiš sé um villur.

Žegar męlingar hafa veriš geršar um įratuga skeiš eru allmiklar lķkur į aš einhver nęrri žvķ heišskķr dagur sé inni ķ męlingaröšinni. En lķtum į myndina.

w-blogg190911_sol_max_rvk_ak

Lįrétti įsinn sżnir daga septembermįnašar, en sį lóšrétti klukkustundir. Fyrstu žrjį daga mįnašarins er hįmarkssólskinsstundafjöldi um 14 klukkustundir ķ Reykjavķk en um 12 stundir į Akureyri. Ętli viš veršum ekki aš trśa žvķ aš žessa daga hafi sólin skiniš nįnast allan žann tķma sem mögulegur er.

Sólskinsstundum fękkar sķšan jafnt og žétt eftir žvķ sem į mįnušinn lķšur. Gildiš 11,8 stundir į Akureyri žann 14. september 1995 er trślega rangt. Žaš žarf žó aš athuga žaš sérstaklega. Ķ september munar ekki miklu į stjarnfręšilegum sólargangi ķ Reykjavķk og į Akureyri, en fjöll skyggja mun meira į fyrir noršan heldur en syšra.  

Sé leitnin reiknuš į raušu Reykjavķkurlķnuna kemur ķ ljós aš hįmarkssólskinsstundafjöldi minnkar um 6,5 mķnśtur į dag - skyldi žvķ bera saman viš almanakiš? Į Akureyri lękkar hįmarkiš um nęrri 7 mķnśtur į dag.

En heišskķrir septemberdagar eru afskaplega fįir. Ef trśa mį skżjahuluathugunum hefur aldrei oršiš algjörlega heišskķrt ķ Reykjavķk ķ september frį 1949 aš telja. Žeir žrķr dagar sem komist hafa nęst žvķ eru 18. september įriš 1950, sį 17. įriš 1957 og hinn 13. įriš 1986.

Hversu margar yršu sólskinsstundirnar ef heišskķrt vęri alla daga septembermįnašar? Ķ Reykjavķk vęru žęr 365, en 312 į Akureyri. Viš fįum vonandi aldrei aš upplifa žaš - ég held aš heimsendir vęri žį ķ nįnd. En flestar hafa sólskinsstundirnar oršiš 186,9 ķ september ķ Reykjavķk. Žaš var ķ žeim kalda september 1975. Viš sjįum aš sólin hefur žį skiniš meir en helming žess tķma sem hśn var į lofti. Mešaltališ er mun lęgra, 126 stundir. Trślega mun sólskinsstundafjöldi september ķ Reykjavķk einhvern tķma ķ framtķšinni nį 200 stundum (įn žess aš heimsendis sé aš vęnta).

Mešalsólskinsstundafjöldi er svipašur ķ Reykjavķk og į Akureyri ķ maķ til įgśst, en Reykjavķk hefur žó ętķš vinninginn žegar litiš er į hįmarkssólskinsstundafjölda mįnašanna. Žess vegna kemur talsvert į óvart aš fleiri sólskinsstundir męldust į Akureyri ķ september 1976 heldur en nokkurn tķma hefur męlst ķ september ķ Reykjavķk. Aš vķsu munar ekki nema tępum tveimur stundum (186,9 ķ Reykjavķk en 188.7 į Akureyri) - ansi gott sé tekiš miš af žeirri forgjöf sem Reykjavķk hefur vegna lęgri fjalla.

 


Minnkar vindur žegar byrjar aš rigna?

Svar: Žaš er nś allur gangur į žvķ. Śrkoma fylgir gjarnan loftžrżstibreytingum og žegar žęr eru miklar er vindur oftast hvass. Hvassvišri meš rigningu er eitt einkenna ķslensks vešurlags.

Engu aš sķšur veršur įkvešin ešlisbreyting į hvössum vindi žegar śrkoma hefst - alla vega sumstašar. Vindstrengir af völdum landslags eru meiri žegar loft er stöšugt heldur en žegar žaš er óstöšugt. Hugtakiš „stöšugur“ er notaš žegar loft er tregt til lóšréttrar hreyfingar. Žį vill vindur frekar beygja framhjį fjöllum heldur en aš fara yfir žau og ef žaš neyšist til aš fara yfir verša til ęgilegir strengir ķ fjallasköršum og į fjallshryggjum.

Žegar loft er óstöšugt sér žaš landslagiš mun sķšur og fer hiklķtiš žvert yfir fjöll - ķ staš žess aš beygja framhjį. Śrkoma dregur (aš jafnaši) śr stöšugleika. Žar meš dregur śr vindstrengjum. Žar sem žannig hagar til į landinu aš vindur veršur hvassastur žegar hann leggst ķ strengi getur žvķ dregiš śr įtökum žegar hellirignir og lóšréttur stöšugleiki minnkar. 

Žetta er žó varla hįlfur sannleikur. Vindhraši er ķ reynd afleišing margra samverkandi orsakažįtta. Sé loft óstöšugt og vindur jafnframt hvass getur óstöšugleikinn aukiš vindhraša vegna žess aš skrišžungi efri vinds dreifist betur nišur į viš heldur en žegar loft er stöšugt.

Minnkar vindur žį eša vex hann žegar byrjar aš rigna? Ekki geta hungurdiskar svaraš žvķ į einhlķtan hįtt - en lesendur ęttu aš gefa žessu gaum, hver į sķnum staš į landinu.

 


Mesti vindhraši ķ september

Viš lķtum į vindhrašamet septembermįnašar. Bylting varš ķ vindhrašamęlingum hér į landi žegar sjįlfvirkar stöšvar komu til sögunnar fyrir rśmum 15 įrum. Į sķšustu įrum hafa męlingar sjįlfvirkra og mannašra stöšva veriš aš renna saman ķ eitt hvaš męlingar į vindi varšar. Sem kunnugt er bęši męldur mešalvindhraši og hvišur. Vindhraši er oftast męldur ķ 10 metra hęš frį jöršu.

Hér į landi er mešalvindhraši mišašur viš 10-mķnśtur og er žaš vķšast hvar ķ öšrum löndum. Breska vešurstofan mišaši lengi viš klukkustund og vķša er fariš aš nota eina mķnśtu sem višmiš. Vindhvišur eru oftast mišašar viš 3 sekśndur į vešurstöšvum hérlendis, en višmiš į stöšvum vegageršarinnar mun vera styttra, 1 til 2 sekśndur. Į móti kemur aš vindmęlingar flestra vegageršarstöšva eru geršar ķ 6 metra hęš frį jöršu. Mešalvindhraši er ķviš minni ķ 6 metra hęš heldur en ķ 10 metrum en ég held aš enginn viti hversu miklu munar į hvišum ķ žessum tveimur hęšum.

Eins og viš er aš bśast eru hęstu tölurnar ķ september frį hįfjallastöšvum, męlt er ķ m/s. Taflan mišar viš 10-mķnśtna mešaltal.

byrjarnęr tilmetįrmetdagur   metstöš
1996201020032151,1Skįlafell
199420102002148,0Gagnheiši
2004201020041643,8Stórhöfši sjįlfvirk stöš
1993201020081740,9Sandbśšir
2005201020081737,4Flatey į Skjįlfanda
1998201020032136,3Raušinśpur
2006201020081734,1Brśaröręfi
2002200720041633,8Vestmannaeyjar - hraun
199920101999933,5Hraunsmśli
2000201020041633,5Vatnsskarš eystra

Hęsta talan ķ töflunni er frį žvķ 21. september 2003. Minnihįttar foktjón varš vķša um land, sjötta hęsta talan er śr žessu sama vešri, į Raušanśpi į Melrakkasléttu. Lęgšina bar óvenjulega aš mišaš viš įrstķma - byrjaši sem lęgšardrag ķ skjóli Gręnlands og olli sķšan noršanįhlaupi. Žetta er algengt ķ aprķl og maķ - mun algengara heldur en ķ september.

Nęsthęsta talan er frį Gagnheiši og męldist 1. september 2002. Žį fór dżpsta lęgš sem vitaš er um svo snemma hausts yfir landiš. Į žessum įrstķma bżst mašur eiginlega ekki viš svo djśpum lęgšum (rśmlega 950 hPį ķ mišju) - nema helst žaš séu leifar fellibylja. En žessi lęgš var žaš ekki. Tjón varš vķša um land.

Óvenjulegt var lķka vešriš 16. september 2004. Žaš er gjarnan kennt viš Freysnes ķ Öręfum en mikiš tjón varš žį į hótelbyggingu žar. Vķšar varš tjón ķ sama vešri. Ķ fjórša, fimmta og sjöunda sęti eru svo tölur śr miklu illvišri įriš 2008. Žaš vešur er kennt leifum fellibylsins Ike, tjón varš bęši af vindi og vatnavöxtum. Hęsta gildi į vegageršarstöš er ķ 9. sęti į listanum, męldist žaš į Hraunsmśla ķ Stašarsveit 1999.

Viš lķtum einnig į vindhvišulistana.

byrjarnęr tilmetįrmetdagurmetstöš
199420102002165,8Gagnheiši
1996201020032163,0Skįlafell
2001201020041658,4Skrauthólar
2010201020102656,4Skaršsheiši Mišfitjahóll
2004201020041654,1Stórhöfši sjįlfvirk stöš
2003201020081752,9Žyrill
1996201020072351,9Öręfi
1996201020032151,7Seyšisfjöršur
1997201020041651,7Steinar
1996201020052750,7Fróšįrheiši

Hér koma ašrar stöšvar inn. Žaš er nefnilega žannig aš sumstašar er vindur mjög byljóttur og hvišur žvķ miklar žótt mešalvindhraši sé ekki svo hįr. Hér hafa Gagnheiši og Skįlafell skipst į sętum, en dagarnir eru žeir sömu, 65,8 m/s er ansi mikiš.

Žrišja hęsta talan er frį Skrauthólum į Kjalarnesi. Žetta geršist ķ Freysnesvešrinu en žaš į tvęr ašrar tölur į listanum. Stöšin nżja viš Mišfitjahól į Skaršsheiši į fjóršu hęstu töluna - en hefur ašeins veriš ķ gangi einn septembermįnuš. Spurning hvort žašan muni ekki koma fleiri hįar tölur a nęstu įrum. Noršanįhlaupiš 2003 gerši sig svo sannarlega gildandi į Seyšisfirši (8. sęti)

Einhver aftakavešur liggja ķ leyni ķ septembermįnušum framtķšarinnar. Hverrar geršar skyldu žau verša?

 


Vetrarbyrjun ķ Noršur-Ķshafi

Nś mun óhętt aš segja aš vetur sé byrjašur ķ Noršur-Ķshafi. Frost er komiš nišur fyrir 10 stig į ķsbreišunni. Viš sjįum nś bęši 5100 metra žykktarlķnuna og 5100 metra hęšarlķnuna ķ kuldapolli sem nś er į hefšbundnum staš viš Noršvestur-Gręnland. Kķkjum af žvķ tilefni į 500 hPa Noršurhvelskort.

w-blogg170911b

Fastir lesendur kannast viš kortiš en ašrir verša aš fį aš vita aš höfin eru blį og löndin ljósbrśn. Ķsland er nešan viš mišja mynd. Blįu og raušu lķnurnar sżna hęš 500 hPa-flatarins ķ dekametrum (1 dam = 10 metrar). Žvķ žéttari sem lķnurnar eru žvķ meiri er vindurinn milli žeirra. Žykka, rauša lķnan markar 5460 metra hęš, en sś mjóa sżnir hęšina 5820 metra.

Nś veršur aš bęta žvķ viš aš mjóu raušu lķnurnar eru oršnar tvęr, 5820 metra lķnan er sušur yfir Mišjaršarhafi og hörfar lķtiš, en ef kortiš er skošaš ķ smįatrišum mį sjį lķtinn raušan hring viš undan Noršvestur-Gręnlandi. Žetta er 5100 metra hęšarlķnan. Hśn hefur ekki sést į korti sem žessu ķ nokkra mįnuši en mun smįm saman fara aš breiša śr sér į noršurslóšum. Hśn mun einnig fara aš sjįst ķ djśpum lęgšum ķ nįmunda viš okkur.

Einnig er fariš aš sjįst ķ 5100 metra žykktarlķnuna į sömu slóšum, žar fer veturinn sjįlfur. Vonandi mun žaš dragast langt frameftir hausti aš hśn komi ķ nįmunda viš okkur - žykktin hefur t.d. aldrei oršiš svo lįg ķ september yfir Keflavķk (žar eru hįloftaathuganir). Lęgsta septemberžykkt sem vitaš er um žar ķ kring er 5130 metrar. Žaš var žann kalda merkisdag 26. september 1954 og nefndur var hér į hungurdiskum į dögunum. Slķkt įstand er harla óvenjulegt - en kemur aušvitaš aftur sķšar meir. Viš megum vonandi bķša sem lengst.

Lęgšabylgjan sušvestur af Ķslandi inniheldur leifar fellibylsins Marķu sem vestanvindabeltiš tók föstum tökum ķ dag. Ótrślega föstum tökum reyndar žvķ ekki tók nema um 4 klst aš strauja hringrįs Marķu til ólķfis nįlęgt Nżfundnalandi. Hlżja loftiš nżtist lęgšarkerfinu og lęgšarmišjan į aš dżpka um meir en 20 hPa nęsta sólarhringinn og jafnframt valda fįrvišri undan Labradorströndum. Hingaš kemur į sunnundaginn mjó gusa af tiltölulega hlżju lofti (ašeins hlżrra heldur en var ķ dag - föstudag) meš śrkomu og hvassvišri.

Lęgšarmišjan kemur ekki fyrr en sķšar og žį vęntanlega farin aš grynnast verulega. En eins og mį sjį į kortinu aš ofan er bylgjan bżsna stór um sig og ętli žaš taki ekki mestalla vikuna aš losna viš hana af svęšinu, hvort sem hśn grynnist į stašnum eša fer austur fyrir land. Sķšarnefnda kostinn nefna tölvuspįr ķ dag (föstudag).  


Marķa hresstist snögglega

Stafrófsstormurinn Marķa nįši skyndilega fellibylsstyrk ķ dag eftir aš hafa nęrri žvķ geispaš golunni ķ gęr og fyrradag. En fellibylstilveran stendur ekki lengi žvķ nś tekur kaldur sjór viš og stefnumót viš vestanvindabeltiš. En ķ kvöld kom ljómandi falleg mynd į heimasķšu kanadķsku vešurstofunnar og sżnir hśn stöšuna į afskaplega skżran hįtt. Textinn hér aš nešan er nokkuš tyrfinn - en žiš ęttuš alla vega aš dįst aš myndinni.

w-blogg160911a

Myndin sżnir noršvestanvert Atlantshaf. Ķsland er alveg efst til hęgri og ef vel er gįš mį sjį austurströnd N-Amerķku til vinstri frį Noršur-Labrador ofarlega rétt vinstra megin viš mišju og sušur aš Virginķu ķ Bandarķkjunum lengst til vinstri.

Fellibylurinn er nś ekki langt frį Bermśda og stefnir į sušausturhorn Nżfundnalands - į annaš kvöld (föstudagskvöld) aš vera nęrri žeim staš sem merktur er X į myndinni. Yfir V-Labrador er lęgš (strikalķnuhringurinn) sem hreyfist til austurs og veršur mišja hennar annaš kvöld nęrri žeim staš sem merktur er Y į myndinni. Kerfin tvö eiga svo stefnumót į laugardag um žaš bil žar sem spurningarmerki er sett į myndina. Žį veršur fellibylurinn oršinn sundurtęttur af vindsniša.

Rétt er aš taka eftir lagi skżjabreišunnar noršur af fellibylnum. Vestanvindabeltiš er žegar bśiš aš aflaga skżjakerfiš ķ glęsilegan boga - boginn er ķ hęšarbeygju (fyllir upp ķ vinstrihandargrip meš žumalinn upp - prófiš bara). Hlżtt loft aš sunnan lendir alltaf ķ hęšarbeygju. Skżjaröndin austan ķ Labradorlęgšinni er hįloftarastaręttar. Žaš er reyndar ekki mjög skżrt į žessari mynd, en rastarkerfin einkennast af skörpum brśnum vinstra megin rastarinnar. Žetta höfum viš įšur kallaš hlżtt fęriband, nyrsti hluti žess myndar lķka hęšarbeygjuboga. Skżjasveipur Labradorlęgšarinnar er aftur į móti ķ lęgšarbeygju (hęgrihandargrip - žumallinn upp). Ég hef stękkaš śt hluta myndarinnar til aš skżra žetta betur.

w-blogg160911b

Segja mį aš lęgšin sé samsett śr tveimur minni kerfum meš andstęšar beygjur. Skżjakerfi fellibylsins į myndinni er žaš lķka, žar er mjög stórt hęšarbeygjukerfi sem mį gróflega segja aš gubbist upp og śt śr mjög krappri lęgšabeygju fellibylsins sjįlfs. Žaš er ekki heiglum hent aš segja til um hvernig žessi (fjögur?) kerfi sķšan slį sér saman.  

Ķ fellibylnum er nś mjög hlżtt loft eins og vera ber. Mér sżnist į greiningarkortum mega sjį 5820 metra žykktarlķnuna nęrri mišju hans. Žaš er žó ašeins į litlu svęši. Hlżja loftiš getur nżst lęgšinni allvel en hversu vel veršur bara aš fį aš sżna sig. Spįr gera rįš fyrir žvķ aš žetta sameinaša kerfi komi hér viš sögu į sunnudaginn - en hungurdiskar spį engu um žaš - en fylgjast meš.


Meira um óvenjulega žurrt loft

Nś hefur gefist tóm til aš lķta betur į tölur um lįgt rakastig um landiš sunnan- og vestanvert sķšastlišna helgi. Samanburšur hefur veriš geršur viš eldri męlingar. Eins og įšur hefur veriš minnst į eru rakamęlingar tiltölulega óįreišanlegar og erfitt aš komast fyrir tilviljanakenndar villur. Rakastig reikar oft um sem svarar tugum prósenta į mjög stuttum tķma. En lįtum slķkt ekki į okkur fį.

Septembermet voru slegin eša jöfnuš į um žaš bil 45 sjįlfvirkum stöšvum og 24 stöšvum vegageršarinnar. Žaš er aušvitaš ekkert vit ķ aš telja meš stöšvar sem athugaš hafa ķ ašeins mjög fį įr. Met féllu į 17 stöšvum sem athugaš hafa ķ 10 įr eša meira og sjö vegageršastöšvum sem sömuleišis hafa athugaš svo lengi.

Flestar mönnušu stöšvarnar hafa starfaš lengur - en žeim hefur hins vegar fękkaš mjög. Nż lįgmarksrakastigsmet fyrir september voru žó slegin į fimm stöšvum sem athugaš hafa ķ meira en 10 įr. Merkast žeirra meta er žaš frį Keflavķkurflugvelli, lęgsta septemberakastig ķ 59 įra sögu męlinga žar, 30%. Nżtt met var einnig sett į Eyrarbakka en žar hefur rakastig veriš athugaš meir en 50 įr. Hins vegar hafa rakamęlingar žar veriš eilķtiš stopular - žannig aš vissara er aš athuga mįliš nįnar.

Rakastig fór nišur fyrir 25% į fjölmörgum stöšvum. Žegar žetta loft kemur inn ķ hśs og er žar hitaš upp ķ 25°C veršur žurrkurinn beinlķnis óžęgilegur og bętist ofan į óžęgindin sem ryk- og öskufok hefur valdiš undanfarna daga.

Eins og bęši hungurdiskar og Einar Sveinbjörnsson hafa fjallaš um įšur żtir žurrkur lofts og jaršvegs mjög undir stóra dęgursveiflu hita. Į žessum įrstķma munar mest um nįnast frjįlst fall hitans ķ logni og heišskķru aš nóttu.

Grķšarlegur fjöldi dęgurmeta į einstökum stöšvum hefur veriš sleginn. Flest er žaš lķtiš marktękt vegna žess aš athuganir hafa stašiš svo stutt en žaš mį samt nefna tölurnar.

Į sjįlfvirku stöšvunum (vegageršarstöšvar hér ekki taldar meš) höfšu 523 dęgurmet veriš slegin ķ september til hįdegis ķ dag (mišvikudaginn 14. september). Į sama tķma höfšu ekki veriš slegin nema 62 dęgurhįmörk. Žetta ętti aš sżna aš nęturkuldinn hefur haft undirtökin ķ fyrri hluta september. Hér ber aušvitaš aš athuga aš sķšustu įr hafa veriš mjög hlż og erfitt er t.d. aš toppa hitabylgjuna miklu ķ fyrstu viku september ķ fyrra (2010).

Į mönnušu stöšvunum er hlutfalliš žannig aš 25 dęgurlįgmarksmet hafa veriš slegin, en ekki nema tvö dęgurhįmarksmet (hér er mišaš viš sķšustu 60 įrin).

Žurrkurinn nś ķ fyrri hluta september į Sušur- og Vesturlandi er óvenjulegur - t.d. hefur varla komiš deigur dropi ķ Stykkishólmi og śrkoma hér ķ Reykjavķk er lķka sįralķtil til žessa. En hver veit nema aš sušlęgir vindar beri hingaš regn og raka į nęstu dögum.

Af stafrófsstorminum Marķu  er žaš aš frétta aš hann hefur nś sveigt til noršurs og į aš fara hjį Nżfundnalandi į föstudagskvöld. Frekari framtķš er óviss en hann hittir vel į lęgš sem žį ber aš śr vestri og į aš valda rigningu hér į landi į sunnudaginn. En engu spį hungurdiskar um žaš.

Nś er vetur loks byrjašur į noršurslóšum - lķtiš fer fyrir honum ennžį - viš lķtum į noršurhvelskort į nęstu dögum.


Af afbrigšilegum septembermįnušum (noršan- og sunnanįttir)

Nś lķtum viš į žrįlįtustu noršan- og sunnanįttarseptembermįnušina (skemmtileg žessi löngu orš). Rétt er aš endurtaka reglurnar žótt žęr hafi veriš margnefndar įšur og gerum viš žaš eftir žvķ sem fram vindur:

1. Mismunur į loftžrżstingi austanlands og vestan. Žessi röš nęr sem stendur aftur til 1881. Gengiš er śt frį žvķ aš sé žrżstingur hęrri vestanlands heldur en eystra séu noršlęgar įttir rķkjandi. Lķklegt er aš žvķ meiri sem munurinn er, žvķ žrįlįtari hafi noršanįttin veriš. Įkvešin atriši flękja žó mįliš - en viš tökum ekki eftir žeim hér.

Eftir žessum męlikvarša er september 1974 mestur noršanįttarmįnaša. Hann var lķka kaldur og voru višbrigšin mikil eftir gęšasumar vķšast hvar į landinu - žjóšhįtķšarsumariš. Žį var 1100 įra afmęlis Ķslandsbyggšar minnst meš hįtķšum um land allt. Ógleymanleg er bein śtvarpsśtsending af flugeldasżningu ķ Reykjavķk - nei, ekki sjónvarp - en viš landsbyggšamenn heyršum sprengingarnar mjög vel - sérstaklega vegna žess aš enginn žulur truflaši žęr. Nęstur ķ röš noršanįttamįnaša er 1954 - žį snjóaši um mestallt land ķ sķšustu vikunni - lķka ķ Reykjavķk.

Į hinum endanum er mesti sunnanįttarmįnušurinn, september 1901. Hann fęr žau eftirmęli aš hann hafi veriš mjög hlżr en óžurrkar hafi veriš til vandręša sunnanlands. Nęstmest sunnanįtt var 1881. Žį taldist tķš hagstęš og mjög hlżtt var ķ vešri en nokkuš óžurrkasamt sķšari hlutann.

2. Styrkur noršanįttarinnar eins og hann kemur fram žegar reiknuš er mešalstefna og styrkur allra vindathugana į öllum (mönnušum) vešurstöšvum. Žessi röš nęr ašeins aftur til 1949. Hér stelur 1954 fyrsta sętinu, 1981 er ķ öšru og 1974 sķšan ķ žvķ žrišja. Sunnanįttin er mest ķ september 1959 og svo kemur 2008 ķ öšru sęti. Žaš er athyglisvert aš žrķr septembermįnušir ķ röš, 1958, 1959 og 1960 eru mešal fimm mestu sunnanįttarmįnašanna. Er žar dęmi um hin ķslensku žrįvišri?

3. Geršar hafa veriš vindįttartalningar fyrir žęr vešurstöšvar sem lengst hafa athugaš samfellt og vindathugunum skipt į 8 höfušvindįttir og prósentur reiknašar. Sķšan er tķšni noršvestan, noršan, noršaustan og austanįttar lögš saman. Žį fęst heildartala noršlęgra įtta. Žessi röš nęr aftur til 1874. Hér tekur september 1954 aftur fyrsta sęti noršanįttarmįnaša og 1935 er ķ öšru sęti. September 1935 var ķ mešallagi hlżr žrįtt fyrir noršanįttina. Žį žótti tķš góš vestanlands en mun lakari eystra.

Sunnanįttin er mest samkvęmt žessum męlikvarša 1959, sķšan er september 1933 - fręgur rigninga- og flóšamįnušur.

4. Fjórši męlikvaršinn er fenginn śr endurgreiningunni amerķsku og nęr hann aftur til 1871. Fyrstu 20 til 30 įrin veršum viš žó aš taka nišurstöšum greiningarinnar meš varśš. Hér er september 1954 enn mestur noršanįttarmįnaša og 1974 ķ öšru sęti.

Sunnanįttin var hér mest 1941 - ķ hinum afbrigšilega hlżja september žegar mest gekk į žrįlįta hjarnskafla ķ fjöllum landsins. September 1904 er sķšan ķ öšru sęti, 1959 er ķ fjórša sętinu, nęst į eftir 1933.

5. Fimmti kvaršinn er einnig śr endurgreiningunni nema hvaš hér er reiknaš ķ 500 hPa-fletinum. Hér koma ašrir mįnušir inn ķ noršantoppinn, efstur er september 1918. Mjög kalt var žį ķ vešri, eins og viš vitum gaus Katla ķ október žetta haust. Nęstmestur noršanįttarmįnaša er hér september 1932 - ekki sérlega fręgur fyrir eitt eša neitt - en kartöflumyglan gerši mönnum lķfiš leitt.

Sunnanįtt ķ 500 hPa var mest 1904 en nęstmest 1933 - 1959 er sķšan ķ žrišja sęti.

Ętli sé ekki óhętt aš gefa 1954 efsta sęti noršanįttar - sunnantoppurinn er ašeins meira įlitamįl. Viš sem munum september 1959 höllum okkur frekar aš honum heldur en einhverju eldra.

Notum breytileika loftžrżstings frį degi til dags til aš meta lęgšagang og óróa. Sį męlikvarši nęr aftur til 1823. Órólegastur septembermįnaša er hér 1855 - ansi langt sķšan žaš var. Varla nefnanlegt. Af nżrri mįnušum kemur september 2007 ķ 11. sęti. Viš munum aš žį var mjög śrkomusamt. Rólegastur septembermįnaša aš žessum hętti var 1837 og žarf aš fara nišur ķ nķunda sęti til aš finna mįnuš utan 19. aldar. Žar situr september 1927, en 1998 er ekki langt undan.

Stafrófsstormurinn Marķa  berst nś (į žrišjudagskvöldi) fyrir lķfi sķnu nokkuš langt frį landi noršur af Hispanjólu. Į aš skipta um föt į föstudag eša žar um bil og hoppa į vestanvindabeltiš. Enn er veriš aš spį leifum ķ įtt til okkar. Katia olli allmiklum sköšum į noršanveršum Bretlandseyjum og eitthvaš minntist danska vešurstofan į vind žar ķ landi.


Heišasti septemberdagurinn (nei - ekki ķ dag)

Žessi pistill er śr flokknum „heišustu dagar“ mįnašanna. Reiknuš er śt mešalskżjahula į öllum vešurstöšvum frį 1949 til 2010 og heišasti dagur fundinn. Ķ september fęr sį 14. įriš 1994 žann sess. Viš lķtum į mynd śr safni gervihnattamóttökustöšvarinnar ķ Dundee ķ Skotlandi.

w-blogg130911

Žetta er hitamynd. Žvķ hvķtari sem svęši eru žvķ kaldari eru žau. Stórjöklar landsins sjįst aušvitaš vel - en upplausn myndarinnar er ekki nógu góš til žess aš viš getum greint hvort snjór er į hįfjöllum. Į ljósmynd sem tekin er į sama tķma sést smįskżjabakki viš Sśgandafjörš og Önundarfjörš og annar alveg yst į Snęfellsnesi - en žaš er allt og sumt af skżjum. Hér sést vel hversu misheitur sjórinn var viš landiš og ekki var langt ķ ķskaldan sjó śti af Vestfjöršum. Mešalskżjahula dagsins var ašeins 0,9 įttunduhlutar. Nęstir koma svo 28. september 1983 og 6. september 1967.

Skżjašastur er hins vegar 26. september 1999, žį var mešalskżjahulan 7,99 įttunduhlutar - einn vešurathugunarmašur hefur séš einn blįan blett - eša eina stjörnu einhvern tķma dags/nętur.

Versta skyggniš (lķtiš aš marka žį reikninga) var 21. september 1967 og er hann jafnframt mesti žokudagurinn į tķmabilinu. Mesti rigningardagurinn var 20. september 1956. Sį dagur kemst inn į illvišralista septembermįnašar en er žar ekki nįlęgt toppsęti. Best varš skyggniš (ekki heldur aš marka žaš) žann 30. 1994.

Munum viš eitthvaš af žessum dögum? Hafa žeir allir lent ķ hversdagshrśgunni miklu?

Stafrófsstormurinn Marķa  strögglar enn ķ snišanum og viršist jafnvel ętla aš geispa golunni. En bandarķska reiknilķkaniš enn aš gera eitthvaš śr lęgšinni į okkar slóšum. Evrópureiknimišstöšin er sem fyrr mun hógvęrari en leyfir lęgšinni nś aš lifa alla leiš hingaš (į börunum). Leifar Katiu ollu ķ dag talsveršum usla į Bretlandseyjum og lét aš minnsta kosti einn lķfiš žegar tré féll į bifreiš hans.


Hitabeltissvipurinn öšru sinni

Fyrir tępum hįlfum mįnuši fjöllušu hungurdiskarum leifar fellibylsins Irene og žann sérstęša svip sem oft sést į lęgšakerfum sem berast af sušlęgari breiddarstigum. Nś fįum viš aš lķta žetta svipmót öšru sinni og ķ žetta sinn į leifum fellibylsins Katiu sem nś er fyrir vestan Bretlandseyjar. Myndin er af vef Vešurstofunnar.

w-blogg120911a

Lęgšarmišjan er um žaš bil viš blįa L-iš į myndinni. Mįliš er žaš aš nęr engin hįskż eru fyrir sunnan lęgšarmišjuna og erfitt aš finna kuldaskil. Frekar er eins og grį slikja žeki svęšiš sušur og sušaustur af lęgšinni. Žetta er svęši žar sem mjög hlżtt loft er ķ hįloftum og bęlir žaš allt uppstreymi um hrķš. Žykktin er yfir 5700 metrar. Žetta er samt ekki eiginlegt hitabeltisloft heldur er žaš frekar śr noršurjašri hlżtempraša beltisins. Trślega hefur Katia nįš venjulegu śtliti į morgun. Žaš er vel žess virši aš veita žessu sérkenni athygli. Žaš sést reyndar stundum lķka į lęgšum sem ekki eiga sér hitabeltisuppruna.

Annaš atriši er į myndinni sem taka ętti eftir. Žaš liggur grķšarleg hįskżjakįpa til noršvesturs frį lęgšarmišjunni og allt til Sušur-Gręnlands. Hvernig skyldi hśn vera tilkomin? Eru einhver skil samfara henni? Hvernig geta žau žį myndast? Hvar er hlżi geirinn eša kuldaskilin? Hvert hreyfist kerfiš? Žaš er óhętt aš upplżsa aš kerfi sem žessi sjįst mjög oft verša til žegar dżpkandi lęgšir hreyfast hratt til austurs fyrir sunnan land. Rétt er einnig aš taka eftir hinni skörpu sušvesturbrśn skżjakerfisins. Hśn bendir į tilveru hįloftavindrastar sem liggur vęntanlega nokkuš samsķša brśninni. Til morguns snarast lęgš vęntanlega śt śr kerfinu um žaš bil žar sem sporbaugurinn er settur skammt frį Sušur-Gręnlandi.

Af stafrófsstorminum Marķu er žaš aš frétta aš mišja stormsins er nś noršaustur af Puerto Rico en vindhraši er ekki nema um 25 m/s žvķ kerfiš er žjįš af sniša. Samt bżst fellibyljamišstöšin ķ Miami viš žvķ aš Marķa nįi fellibylsstyrk um stutta stund eftir žrjį sólarhringa - ķ žann mund sem kerfiš vendir til noršurs og noršausturs. Fimm sólarhringar eru til Nżfundnalands. Nś er skemmtilegt aš sjį hversu grķšarlega tölvuspįr eru ósammįla um žaš hvaš sķšan gerist. Evrópureiknimišstöšin drepur kerfiš og žaš sést varla į spįm hennar. Bandarķska vešurstofan gerir Marķu aš meirihįttar lęgš sem marka į upphaf haustsins hér į landi. Hvoru skal trśaš? Evrópureiknimišstöšin tók Katiu miklu betur heldur en amerķsku spįrnar. Eigum viš žį aš trśa henni varšandi dauša Marķu? Mįlin ęttu aš skżrast fljótlega.


« Fyrri sķša | Nęsta sķša »

Um bloggiš

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er vešurfręšingur og įhugamašur um vešur.

Fęrsluflokkar

Mars 2024
S M Ž M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nżjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Ķ dag (29.3.): 9
  • Sl. sólarhring: 60
  • Sl. viku: 407
  • Frį upphafi: 2343320

Annaš

  • Innlit ķ dag: 8
  • Innlit sl. viku: 368
  • Gestir ķ dag: 7
  • IP-tölur ķ dag: 7

Uppfęrt į 3 mķn. fresti.
Skżringar

Eldri fęrslur

Innskrįning

Ath. Vinsamlegast kveikiš į Javascript til aš hefja innskrįningu.

Hafšu samband