Enn um AMO (en í mæðutón)

Hér má lesa um mæðu þá sem ritstjóri hungurdiska hefur af ágangi amo-vísisins svonefnda. Ekki hefur hann þó neitt sérstakt á móti vísinum sjálfum - . 

Pistillinn líður nokkuð fyrir það að vera eins konar viðhengi við fyrri amo-pistil, þann frá 10. maí 2016 - kannski rétt að lesendur kynni hann sér fyrst muni þeir ekki eftir honum - sjá viðhengið hér að neðan. 

Í gamla pistlinum voru sýndar myndir sem byggðar voru á „hrágildum“ amo-vísisins. Á netinu er hins vegar algengast að sjá myndir af röðinni eftir að hnattræn hlýnun hefur verið numin á brott úr henni. Það er reyndar óþarfi að nota orðalagið „hnattræn hlýnun“ í þessu sambandi heldur ætti e.t.v. að segja að sá þáttur raðarinnar sem hefur fylgni við ártalið (tímans rás) sé numinn á brott. - En þessi þáttur er mjög stór miðað við almennan breytileika vísitölunnar eins og við munum komast að hér að neðan. 

Í fyrra pistli var hrái amo-vísirinn borinn saman við ársmeðalhita í Stykkishólmi, bæði einstök ár sem og tíu ára meðaltöl. Fylgni þessara raða var nokkur - en því haldið fram að hluti hennar stafaði af sameiginlegri leitni þeirra við tímans rás. 

Við skulum nú líta á leitnilausu raðirnar - fyrst ársgildin.

 

Lárétti ásinn sýnir leitnilausa amo-vísinn, en sá lárétti hita sama árs í Stykkishólmi. Fylgnin er að vísu marktæk (fylgnistuðull 0,28), en þó svo lítil að segja má að staða amo-vísisins skýri nánast ekki neitt af breytileika Stykkishólmshitans. Amo-vísirinn er t.d. hæstur árið 1878, en það ár er neðan meðallags leitnilausa Stykkishólmshitans. - En góður vilji sér samt eitthvað samband - enda er Ísland innan hins (óljósa) skilgreiningarsvæðis amo-vísisins. 

Ef við tökum mörg ár saman batnar sambandið talsvert - verður umræðuvert. Það sést einna best með því að setja 10-árakeðjur raðanna tveggja á sömu mynd. 

Blái ferillinn (vinstri kvarði) sýnir amo-vísinn, en sá rauði (hægri kvarði) ársmeðalhitann í Stykkishólmi (athuga að hér er um leitnilausa hitann að ræða). Ritstjóri hungurdiska hefur reynt að fella kvarðana saman þannig að spönnin líti svipað út fyrir báða ferla. 

Þeir sýna báðir tuttugustuldarhlýskeiðið mikla sem og hlýindin í upphafi 21. aldar. En á 19. öld er samræmið harla lítið (ekkert reyndar), auk þess er nokkur smáatriðamunur á ferlunum - sé leitað. Til dæmis kólnar nokkuð í Stykkishólmi á miðju hlýskeiðinu gamla - en amo-vísirinn fellur þá ekki neitt. Amo-vísirinn fer hins vegar að leita upp á við á undan Stykkishólmshitanum í lok kuldaskeiðsins síðasta. Stykkishólmshitinn tekur við sér aðeins á undan amo-vísinum í upphafi hlýskeiðsins gamla - en sú túlkun gæti verið afleiðing af því hvernig myndin er gerð. 

Við vitum að hlýskeið var hér á landi um og fyrir miðja 19. öld (utan við þessa mynd, amo-vísirinn nær aðeins aftur til 1856) - það kemur sérlega vel fram í leitnilausa hitanum. Hvernig skyldi amo-vísirinn hafa verið þá? Hafi hann verið hár spillist „taktur“ vísisins mjög - en hafi hann aftur á móti staðið lágt verður samband hans við 10-árakeðju ársmeðalhita í Stykkishólmi enn verra en það sem við þó sjáum á þessari mynd. 

Það er furðulegt (og ískyggilegt) til þess að hugsa að myndir eins og sú hér að ofan séu blákalt notaðar til þess að fullyrða eitthvað um framtíðina. Er í raun og veru hægt að segja út frá þessari mynd að amo-vísirinn sveiflist reglubundið milli há- og lággilda á 50 til 70 ára fresti? Er hægt að fullyrða að næsta lágmark verði jafnlangt frá því síðasta og tíminn er á milli lágmarkanna á þessari mynd og þar að auki að það verði jafnstórt? 

Hvernig í ósköpunum er hægt að fullyrða um þróun hitafars í Stykkishólmi á grundvelli hugsanlegra breytinga á amo-vísinum þegar við sjáum svart á hvítu að Stykkishólmshitinn vissi nákvæmlega ekki neitt um meint amo-hámark á 19. öld? Hér er orðalagið „meint hámark“ notað vegna þess að sjávarhitamælingar á 19. öld eru sérlega óvissar (en á þeim byggir amo-vísirinn). Það er alveg hugsanlegt að nítjándualdar amo-hámarkið sé hreinn og beinn skáldskapur þeirra sem vilja endilega sjá þriðju „reglubundnu“ sveifluna. Ritstjóri hungurdiska vill reyndar ekkert um það fullyrða - vel má vera að þetta hámark sé raunverulegt - og við skulum trúa því. 

Myndin hér að ofan - (eða aðrar ámóta) eru sýndar okkur til óbóta á netinu. Með þeim sýningum fylgir oftast eitthvað hjal um markleysi hnattrænnar hlýnunar. Langoftast er það leitnilausa gerðin sem valin er til sýningar - hin almenna hlýnun sést ekki á henni - flestir sýningarstjórar virðast ekki gera sér grein fyrir brottnáminu né ástæðum þess. Við skulum líta aftur á hráa vísinn okkur til heilsubótar. 

Hér eru 10-árakeðjur hráa amo-vísisins og Stykkishólmshitans - ásamt reiknaðri leitni þess fyrrnefnda - hann hefur stigið um 0,4 stig á tímabilinu. Það er ámóta og hin almenna sveifluspönn hans. Lágskeiðið síðasta tekur ámóta gildi og háskeið 19.aldar. Leitnin jafnar - eða jafnvel yfirgnæfir sveiflurnar. - Við megum líka taka eftir því að fyrri tvö amo-hlýskeiðin sem við sjáum á myndinni stóðu hvert um sig í um 30 ár (lengd flatneskjunnar á toppi þeirra), það núverandi hefur ekki enn náð 20 árum. Hvers vegna eru þeir sem eru að halda fram reglubundnum sveiflum jafnframt að halda því fram að núverandi háskeiði sé lokið - hvers vegna skyldi núverandi háskeið verða eitthvað styttra en hin fyrri? - Það getur svosem vel verið að það verði það um það vitum við einfaldlega ekki neitt - það gæti líka orðið enn lengra. 

Töluleg leitni eða greining á tveimur sveiflulágmörkum og 2 og hálfu hámarki geta aldrei orðið grundvöllur einhverra framtíðarspádóma. Eðli leitninnar og sveiflnanna - hvors þáttar um sig - er þó misjafnt. Leitnina má e.t.v. skýra með þeim miklu breytingum sem orðið hafa á geislunareiginleikum lofthjúpsins sem og breyttri landnýtingu - það er alla vega einhver vitleg eðlisfræði að baki þeim skýringum. Þessar breytingar halda áfram - líkur á því eru yfirgnæfandi - við kunnum hins vegar varla full skil á afleiðingum þeirra. Sveiflurnar sem myndirnar sýna eru hins vegar óskýrðar - en alveg raunverulegar samt. Langlíklegast er að þær séu í raun óreglulegar en ekki reglubundnar - afleiðing flókins samspils fjölmargra stýriþátta. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• Sjávarpistlar hungurdiska 2016 - pdf