Hversu mikið hefur hlýnað? (framhald)

Við skulum halda leitnifyllerínu aðeins áfram (þó lítið vit sé í því) og reyna að sinna tveimur spurningum sem vakna eftir skoðun á línuriti fyrri pistils. 

1. Hafa mánuðir ársins hlýnað mismikið? 

2. Hefur áður hlýnað jafnhratt og nú? 

Fyrsta mynd dagsins leitar svara við fyrri spurningunni.

Við sjáum mánuði ársins á lárétta ásnum - en aldarhlýnun (sem staðlaða hraðamælingu) á þeim lóðrétta. Bláu súlurnar taka til tímabilsins 1864 til 2016. Þetta tímabil velja þeir sem vilja hlut hlýnunar síðustu 150 ár sem mestan - (út frá mynd síðasta pistils) - þeir sem þó viðurkenna að varla sé rétt að miða aðeins við síðustu 40 ár eða svo. 

Jú, það hefur hlýnað á öllum tímum árs miðað við það sem var fyrir 150 árum, minnst í september og október - en mest í febrúar og mars. Athugið að margfalda þarf með 1,5 til að fá 150 ára tölurnar. Þetta eru allt háar tölur. 

Brúnu súlurnar velja þeir sem vilja gera sem minnst úr hlýnuninni - þeir fara aftur til ársins 1927. - Það hefur að vísu hlýnað síðan þá í 8 mánuðum ársins - og hásumarið, júní til ágúst - kemur vel út. 

Við þykjumst nú hafa svarað fyrri spurningunni: Mánuðir ársins hafa hlýnað mismikið. 

Síðari spurningin er erfiðari að því leyti að viðmiðunartímabil hraðamælinga er ekki sjálfgefið. Hér veljum við 30 ár - hefðum getað valið annað. Við notum þó enn 100 ár sem hraðastiku - margfalda þarf tölur með 0,3 til að sjá 30-ára hlýnunina. Ritstjórinn reiknaði leitnina ekki út fyrir öll 30-ára tímabil heldur fór þá leið að stikla á 5-ára bilum. Fyrsta 30-ára skeiðið á myndinni tekur til 1798 til 1825, það næsta 1803 til 1832 og svo framvegis - næstsíðasta skeiðið er 1983 til 2012 - en það síðasta 1987 til 2016 (aðeins 4 ár á milli þrepa þar). Ártölin á lárétta ásnum eru sett við þann enda hvers tímabils sem styttra er í frá okkur séð - upplifun þess árs um það sem þá hafði verið í gangi. 

Fimmárastiklið þýðir að sennilega vantar ítrustu 30-ára gildi tímabilsins alls á myndina - en það munar varla neinu sem nemur. Aðalatriðin sjást vel. 

Hraði hlýnunar var mestur á tímabilinu 1913 til 1942, 6,6 stig á öld. Á árunum 1978 til 2007 var hann 5,7 stig á öld. Það hlýnaði sum sé hraðar á fyrra tímabilinu en það gerði á núverandi hlýskeiði.

Við sjáum líka að hlýskeið 19. aldar stóð sig líka nokkuð vel, hæsta talan þar er á árunum 1808 til 1837, 4,1 stig á öld. Má hér gjarnan rifja upp setningu í pistli í tímaritinu „Gestur vestfirðingur“ sem birtist 1847: „Þegar borið er saman árferði á Íslandi, það er þeir menn, er nú lifa, muna til, eður tíma þann, sem liðinn er af 19du öld, við það, sem árbækur landsins greina glögglega frá á öllum þeim 9 öldum, sem liðnar eru frá landnámstíð, ætla eg víst, að árferði hafi aldrei verið jafngott, þegar alls er gætt, eins og nú í næstuni hálfa öld, ... “. Svo sannarlega upplifði sá sem þetta ritaði mikla og hraða hlýnun. 

En það kólnaði líka mjög hratt á milli - mest fór kólnunarhraðinn í -4,0 stig á öld á tímabilunum 1838 til 1865 og 1953 til 1982. Við sem eldri erum munum því vel bæði skyndikólnun og óðahlýnun. 

Þar sem skiptir um formerki á myndinni hefur tíð verið í einskonar „jafnvægi“ - slíkt jafnvægi er reyndar ekki til - en væri hugmyndin um að 30-ára meðaltöl „nægðu“ til að segja „endanlega“ til um meðalhita staðar ætti þetta línurit að vera alveg flatt.

Við sjáum að enginn efnislegur munur er á tímabilunum 1978 til 2007 og 1983 til 2012 - og ekki heldur 1987 til 2016 sem sýnir enn óðahlýnun í gangi - þótt aðeins hafi slegið á. Eftir sex ár kemur svo að tímabilinu 1993 til 2022. Líkur eru á hlýnunarhraðinn sem það mun sýna verði enn svipaður - en til að tímabilið 1998 til 2027 sýni enn svona háar tölur þurfa næstu tíu ár að verða mjög hlý - þó nokkuð hlýrri heldur en þau sem við höfum áður séð hingað til. - Er það líklegt?

Að lokum skulum við líta á mynd sem er í sannleika sagt óttalegt bull - en má samt skemmta sér yfir.

Hér sjáum við hvert einstakir dagar ársins hafa leitað á tímabilinu 1846 til 2016 (allt mælitímabil Stykkishólms). Lárétti ásinn sýnir daga ársins - og rúmlega það - við endurtökum tímann frá áramótum fram til 30. júní til að sjá veturinn betur í heild.

Tölurnar eru efnislega sammála árstíðasveiflunni á fyrstu myndinni hér að ofan. Hlýnunin er mest síðla vetrar, minnst snemmsumars eða seint á vorin og svo snemma hausts. Örfáir dagar sýnast hafa kólnað - Þorláksmessa mest - en best hefur 25. janúar staðið sig - hann hefur hlýnað um nærri 5 stig á 171 ári. 

Athugasemdir

[Ágúst H Bjarnason, 26.1.2017 kl. 22:39]

Takk.  Einstaklega fróðlegir pistlar sem svar við spurningunni "Hversu mikið hefur hlýnað?"