Fárviðrið 18. desember 1946

Hér ætti ef til vill að setja orðið fárviðri í gæsalappir - því þetta tilvik er dálítið á mörkunum. En talan 12 (vindstig) stendur í Reykjavíkurathugunarbókinni - og er sömuleiðis tilfærð í Veðráttunni, opinberu skýrsluriti Veðurstofunnar. Við verðum að láta undan slíku og höfum þetta veður því með á lista reykjavíkurfárviðra. En - og meir um það „en“ hér neðar. 

Lítum fyrst á stöðuna eins og hún var að mati bandarísku c20v2-endurgreiningarinnar.

Kortið sýnir hæð 1000-hPa flatarins á hádegi 18. desember 1946 og er jafngilt sjávarmálsþrýstikorti. Mikil hæð er yfir Skotlandi, nærri því 1045 hPa í miðju (320 metra jafnhæðarlínan jafngildir 1040 hPa). - Grunn, en fremur kröpp lægð, er fyrir suðvestan Ísland - rúm 1000 hPa í lægðarmiðju. Gríðarmikill vindstrengur er á milli lægðar og hæðar - alveg tilefni til sviptinga. 

Háloftakortið er svipað - vindur yfir Íslandi aðeins vestlægari en nær jörðu. Það er vel mögulegt að þessi mikli vindur hafi slegið sér niður sums staðar á landinu - en tjóns er aðeins getið á einum stað, Hofsósi, þar sem stór vélbátur slitnaði upp og brotnaði. 

En þetta veður var merkilegt fyrir hlýindi - þennan dag mældist hæsti hiti sem þá hafði nokkru sinni frést af í Reykjavík í desembermánuði, 11,4 stig. Þetta met fékk að standa allt til 14. desember 1997 að hitinn fór í 12,0 stig í höfuðborginni. Það gerðist svo aftur 6. desember 2002. Tvær aðrar stöðvar þar sem lengi var athugað áttu einnig sín desembermet um þessar mundir, Hamraendar í Miðdölum sama dag og í Reykjavík, og Nautabú í Skagafirði daginn áður. 

Eitthvað óvenjulegt við þetta. 

Hér má sjá Íslandskort frá því kl.20 um kvöldið - einmitt þegar 12 vindstig voru talin í Reykjavík í talsverðri rigningu og 8 stiga hita. Mjög hlýtt er um land allt.

Ef vel er að gáð má sjá alls konar „krot“ á jöðrum kortsins. Sé rýnt í það má sjá að einhver hefur verið að klóra sér í höfðinu yfir vindhraðanum, m.a. er greinilega vísað í reikning á þrýstibratta yfir svæðið á milli rauðu örvanna (þeim bætti ritstjóri hungurdiska inn á kortið). Sömuleiðis er vindhraðatala rituð ofarlega á hægri jaðri kortsins (45-50 m.p.h. = mílur) og þar er líka mannsnafnið Hilmar í sviga. 

Þess má geta að á stríðsárunum ráku bretar veðurstofu á Reykjavíkurflugvelli - og sáu um flugvallarveðurspár. Veðurstofa Íslands tók alfarið við þeim rekstri þann 15. apríl 1946 - vindmælir breta var hér enn í notkun að því er virðist og mældi hann auðvitað í enskum mílum - sömuleiðis voru enn í notkun breskar athugunarbækur fyrir flugvallarathuganir. 

Myndin sýnir opnu sem nær yfir síðari hluta dags þann 18. desember 1946. Þar er vindhraði kl.21 (20 að íslenskum miðtíma - en það er tíminn sem notaður er á Íslandskortinu að ofan) skráður 70 mílur - og tilfærður sem 12 vindstig. - En 70 mílur eru ekki „nema“ 31,3 m/s - að okkar tali ekki nema 11 vindstig. 

Þá kemur að staðreynd sem fáir gera sér grein fyrir - töflur sem varpa mældum vindhraða yfir í vindstig (og öfugt) hafa verið misjafnar í gegnum tíðina - og eftir löndum. Satt best að segja er það mál allt hálfgerður hryllingur og vart nema fyrir hörðustu veðurnörd að ná utan um söguþráðinn, skilja hann og læra. Ekki verður farið nánara í saumana á þessu máli hér, en þess verður þó að geta að árið 1946 byrjuðu 12 vindstig hér á landi í 29.1 m/s - en miðað við 6 metra hæð, en ekki 10 metra eins og síðar varð. - Vindmælirinn á Reykjavíkurflugvelli var hærra uppi þannig að við getum með nokkurri vissu fullyrt að þeir 31,3 m/s sem bókin tilfærir hafi ekki verið fárviðri samkvæmt núverandi skilgreiningu þess. - En við getum hins vegar ekkert um það sagt hvoru megin þáverandi fárvirðismarka 10 metra vindurinn hefur verið - trúlega „réttu“ megin þó. 

Til uppfræðslu leggur ritstjórinn gamlan greinarstúf Jóns Eyþórssonar úr tímaritinu „Ægi“ árið 1928 í viðhengi með þessum pistli. Má þar sjá vindkvarðann eins og ætlast var til að hann væri notaður hér á landi á árabilinu 1926 til 1948. - Aftan við greinina geta þeir allra þrautseigustu svo fundið tengla á frekari fróðleik - m.a. í skýrslu hollensku veðurstofunnar um vindkvarðann. 

En við lítum að lokum á loftþrýstirit.

Örin sýnir lægðina sem veðrinu olli. Í athugun sem gerð var kl. 23 var vindur enn talinn 9 vindstig - en kl. 2 um nóttina voru vindstigin ekki nema 5, vindátt hafði snúist til suðvesturs og hiti fallið niður í 5 stig. - Djúpa lægðin sem sjá má lengra til hægri á ritinu olli hins vegar norðanstormi og frosti. 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• veðurhæð-grein-jóns-e