Kaldir júnídagar (langt síðan)

Setjum okkur í stellingar og rifjum upp nokkra kalda júnídaga. Þetta er að vísu harla þurr upptalning, en ef til vill felst í henni einhver hollusta.

Fyrst er listi yfir köldustu júnídaga á landsvísu frá 1949 að telja. Engin breyting hefur orðið á þessum lista síðan hann var síðast birtur hér á hungurdiskum fyrir langalöngu.

röð	ár	mán	dagur	landsm.h.
1	1975	6	2	0,60
2	1997	6	7	0,81
3	1975	6	3	0,94
4	1975	6	1	0,99
5	1952	6	2	1,79
6	1975	6	4	1,90
7	1973	6	10	2,14
8	1977	6	6	2,17
9	1983	6	1	2,23
10	1975	6	5	2,30
11	1956	6	7	2,38
12	1952	6	3	2,43
12	1973	6	11	2,43
14	1977	6	7	2,48

Reyndar er enginn dagur á öldinni nýju á listanum. Gömul og legin veðurnörd kannast vel við flestar þessar dagsetningar - hrollkaldar minningar læðast að. Kaldastur júnídaga var sá 2. 1975, hluti af hrikalegu kuldakasti sem á 5 daga á þessum fjórtándagalista. Meðalhiti í byggðum landsins var aðeins 0,6 stig - rétt eins og á venjulegum vetrardegi. Hér er rétt að taka fram að annar aukastafur talnanna er að sjálfsögðu óráð - einungis til metingsskemmtunar. 

Næstkaldastur var sá 7. 1997. Líka hluti af margradaga kuldakasti, en enginn annar dagur í kastinu nær þó með á listann. Sumir minnast þess að smáþjóðaleikarnir voru haldnir hér á landi um þær mundir - og fuku þá snjókorn um Laugardalsvöll þótt hádegi væri. 

Annan júní 1952 (5. sæti) varð alhvítt á Stórhöfða í Vestmannaeyjum, snjódýpt 2 cm. Í 7. sæti er svo komið að hvítasunnukastinu 1973 - fáeinir muna e.t.v. eftir unglingamótinu „Vor í dal“ sem haldið var í Þjórsárdal þessa helgi.

Eins og sjá má er enginn dagur á listanum síðar í mánuðinum heldur en þann 11. Að meðaltali hækkar hiti talsvert frá upphafi til enda júnímánaðar. Sú spurning kemur eðlilega upp hvort sömu dagar skili sér á lista ef við miðum við vik frá meðalhita hvers dags. Miðaða er við meðaltal áranna 1961 til 2010 (50 ár). 

ár	mán	dagur	dagsm.h.	vik
1997	6	7	0,81	-6,70
1975	6	2	0,60	-6,48
1975	6	3	0,94	-6,34
1973	6	10	2,14	-6,22
1975	6	1	0,99	-5,94
1973	6	11	2,43	-5,86
1973	6	12	2,76	-5,47
1975	6	4	1,90	-5,42
1959	6	17	3,24	-5,30
1968	6	23	3,52	-5,06
1978	6	21	3,95	-4,61

Ekki breytir þetta miklu, sá 7. 1997 nær þó efsta sætinu (meðalhiti 7. júní er sjónarmun hærri en þess 2.). Væri ámóta listi gerður fyrir Reykjavík eina gætum við haldið lengra aftur á bak í tíma - þá kæmi í ljós að þessi dagur er meðal þeirra allraköldustu í borginni allt aftur til 1871.

Í þremur neðstu sætunum á listanum birtast dagar úr síðari hluta mánaðarins. Þetta er hinn sérlega illræmdi 17. júní 1959 - hefur oft komið við sögu á hungurdiskum. Svo er dagur úr jónsmessukastinu 1968, 23. júní. Þá festi snjó á láglendi víða fyrir norðan.

Annað kast gerði um sólstöður 1978. Ekki var mikið undan því kvartað í blöðunum (annað væri upp á teningnum í dag). Ritstjóri hungurdiska man það ekki - var í útlöndum. Þó segir í myndartexta á forsíðu Dagblaðsins þann 22. júní: „Ákjósanlegt væri að börnin okkar hefðu betri uppvaxtarskilyrði en veðrið suðvestanlands býður þeim upp á.“ - Hófleg ósk. 

Óvenju ...

Í kaldara lagi kannski en það er varla hægt að segja að það sé óvenjukalt - júníkuldaköstin oft miklu verri en þetta. Meðalhiti á landinu í dag var 5,5 stig, 1,1 stig sama dag 1997. Förum kannski í frekari upprifjun - ef núverandi kast endist eitthvað. En lítum samt á spá um hita í 850 hPa. Hún gildir kl. 9 í fyrramálið (fimmtudag 8. júní).

Hiti er sýndur með litum, jafnhæðarlínur heildregnar og vindur sýndur með vindörvum. Blái flekkurinn er nokkuð fyrirferðarmikill - þar er frostið meira en -6 stig í 850 hPa (rúmlega 1300 metra hæð). Þetta gæti verið verra - og fer svo hægt (mjög hægt) hlýnandi. 

Eins og sjá má stefnir mjög hlýtt loft í áttina að Norðaustur-Grænlandi - tökum eftir því. 

Hér kemur það óvenjulega. Kortið sýnir sjávarmálsþrýsting og úrkomu. Það gildir kl. 6 að morgni föstudags 9. júní. Neðri rauða örin bendir á djúpa lægð langt suður í hafi. Miðjuþrýstingur er hér 964 hPa - það er óvenjulegt í júní.

Efri rauða örin bendir á úrkomuklessu við Norðaustur-Grænland - þar er hlýja loftið áðurnefnda að rekast á fjöllin. Á þessum slóðum er venjulega mjög þurrt á þessum tíma árs og atburðurinn er óvenjulegur að sögn útvísa evrópureiknimiðstöðvarinnar. 

Tíu daga úrkomuspáin sýnir vel hversu óvenjulegt þetta er.

Spáin gildir frá 7 til 17. júní. Litir sýna hlutfall tíudagaúrkomu af meðallagi. Örin bendir á úrkomuklessuna við Grænland - 25 falda meðalúrkomu - og hún á reyndar ekki að falla á tíu dögum heldur fylgir nær eingöngu þessu eina veðurkerfi sem sjá mátti á efri myndinni. - En munum að meðalúrkoma á þessu svæði er sáralítil í júní þannig að flestum hér á landi þætti ekki mikið til heildarmagnsins koma. - En þetta er athyglisvert ef rétt reynist. 

Hér á landi er úrkomu hins vegar spáð undir meðallagi næstu tíu daga - lægstu tölurnar eru við Breiðafjörð - dekksti brúni liturinn sýnir svæði þar sem úrkomu er spáð innan við 25 prósent af meðallagi.