Eftirminnilegur snjógangur

Það er ekki algengt að mjög mikið snjói í Reykjavík í nóvember. Gerðist þó í hitteðfyrra (2015) að snjódýpt komst í 32 cm og hafði þá ekki mælst jafnmikil í nóvember síðan 1978. Sá mánuður er einn af þremur mestu snjóanóvembermánuðum sem vitað er um í Reykjavík. Hinir tveir eru 1930 og 1944. Snjór varð að vísu aldrei mjög mikill í nóvember 1944, heldur fremur þrálátur það sem var, en snjókastið 1930 var merkilegra og væri ástæða til að rifja það upp. Við látum það þó bíða betri tíma (gefist þeir). 

Hér munum við hins vegar líta á snjóganginn í nóvember 1978. Aðeins 5 alauðir dagar voru í mánuðinum í Reykjavík en alhvítu dagarnir urðu 18. Síðasti alauði dagurinn var sá 11. Aðalsnjókomuna gerði dagana 20. til 24. Snjódýptin að morgni þess 24. var komin í 38 cm og hefur aldrei mælst jafnmikil í þessum haustmánuði.

Staða veðurkerfa var mjög dæmigerð fyrir mikla snjókomu - nema hvað hitinn minnti frekar á vetur en haust.

Kortið sýnir mat japönsku veðurstofunnar á sjávarmálsþrýstingi, hita í 850 hPa-fletinum og úrkomu að kvöldi þriðjudagsins 21. nóvember. Lægðin við Noreg hafði komið á miklum hraða úr suðvestri - gekk fyrir suðaustan land, en eldri lægðarmiðja var á Grænlandshafi. Eins og mjög oft gerist í þessari stöðu myndaðist einskonar úrkomulindi á milli lægðanna þar sem norðaustanáttin í kjölfar þeirrar hraðfara gekk á móti ákveðinni suðvestanátt vestari lægðarinnar. 

Þetta er afskaplega dæmigerð snjókomustaða um landið suðvestanvert, eftir þessa snjókomu var snjódýptin í Reykjavík komin í 24 cm - sem er ekki algengt í nóvember. Þegar lægðin á Grænlandshafi fór að grynnast skiptist snúningur hennar á marga smásveipi. Það er alvanalegt, en það sem er óvenjulegra er að þessir smásveipir lentu hver á fætur öðrum á landinu. 

Næstu daga mátti telja sjö þeirra fara yfir landið eða alveg við strendur þess. 

Þetta riss er úr gamalli ritgerð ritstjóra hungurdiska um „heimskautalægðir“ (úff-hvað það orð er vont) - en ætti að verða sæmilega skýrt sé það stækkað. Rissið sýnir brautir sjö sveipa við landið dagana 23. til 26. nóvember. Þrír þeirra voru mjög snarpir á landi (III, IV og VI) og ollu samgöngutruflunum á landi og í lofti. Vindur fór allvíða í 20 m/s eða meira og snjó dengdi niður - mældist þó ekki vel. 

Myndin er úr safni móttökustöðvarinnar í Dundee á Skotlandi (takk) og sýnir stöðuna kl.14 síðdegis þann 23. Sveipur sá sem kallaður er númer II er við Suðausturland, númer III á Faxaflóa og sennilega er það númer IV sem er nokkuð langt vestur af landinu. Við vitum það þó ekki fyrir víst - hann gæti hafa orðið til annars staðar. 

Veðurkortið er líka úr endurnýtingardeildinni og sýnir veðrið á landinu þ.23. kl.18. Um það bil svona litu veðurkort út til forna. Veðurupplýsingar þétt ritaðar kringum stöðvarnar eftir ákveðnu kerfi (sem enn er notað). Jafnþrýstilínur eru hér gráar, ýmist heildregnar eða sem punktalínur. Þrýstibreytingar (síðustu 3 klst) sýndar með lituðum strikalínum (blátt er ris), samfelld úrkoma sem græn slikja og élin sem grænir þríhyrningar. 

Lægð III er að ganga yfir landið með töluverðum þrýstibreytingum. Sjá má risið á næstu mynd.

Rauðu línurnar eru jafntímaferlar, dregnir á klukkustundarfresti. Af þeim má ráða hvenær þrýstingur var lægstur á hverjum stað. Sú sem er lengst til vinstri (vestust) er kl.13, sú austasta kl. 2 nóttina eftir. Gráu línurnar sýna hversu mikið loftvogin reis eftir að lægðarmiðjan fór hjá. Af útliti þeirra má ráða að lægðin grynntist ört þegar hún kom inn á land. Græna svæðið sýnir hver risið var mest, meira en 7 hPa alls. Við sjáum vel hversu smátt þetta kerfi er - aðeins um 150 km að breidd, minnir að því leyti á stærð smárra hitabeltisstorma. Margir sjá ýmis líkindi með lægðum þessarar gerðar og þeirra suðrænu og hefur mikið verið um það ritað og deilt (deilurnar jafnvel jaðrað við dónaskap á köflum) - en líklega er mesti hiti löngu úr mönnum. 

Ritstjóri hungurdiska var staddur í Borgarnesi þegar þessi lægð gekk hjá - eftirminnilegt síðdegi. Það er óvenjulegt þar um slóðir að jafnmikið snjói í hásunnanátt eins og gerði á undan lægðinni. Mikill snjómokstur þar á bæ. 

Minna snjóaði í Borgarnesi með lægð númer IV, en mjög mikið á Suðurnesjum, svo millilandaflug stöðvaðist þar og vélar þurftu að hörfa til Akureyrar. 

Hér má sjá lægð IV milli Vestmanneyja og lands að morgni þess 24, en lægð III að eyðast yfir Norðausturlandi. Vindur fór í 28 m/s á Stórhöfða fyrr um morguninn. 

Endurgreiningar sjá lægðirnar illa - 

Kannski mætti galdra þær fram í líkani með betri upplausn. Þetta kort gildir kl.6 að morgni þess 24., þegar lægðin krappa var við Vestmannaeyjar. Greiningarnar sýna háloftastöðuna þó vel.

Kortið gildir síðdegis þann 23. Hér hefur háloftalægðin alveg rétt úr sér og vestsuðvestanátt sendir smálægðirnar hverja á fætur annarri í austlæga stefnu í námunda við landið. 

Lægð VI náði líka töluverðum styrk - en minna snjóaði.

Snjó reif hins vegar - og vegna þess að vindáttir höfðu verið svo breytilegar varð til hinn skemmtilegasti rifsnjór. Talsvert skóf þennan morgun í Borgarnesi og ritstjórinn var farinn að hafa áhyggjur af því að tefjast á leið sinni til Reykjavíkur og síðar Keflavíkur þar sem hann átti bókað far í flugvél til Noregs. Þar beið hans embættispróf (já, það hét það) í veðurfræði. 

Hinn ungi veðurfræðingur hélt að þetta væri líklega algengt veðurlag - en skjátlaðist auðvitað. Oft hefur hann séð snjókomu - og ótalmargar smálægðir og úrkomulinda - en aldrei síðan svona margar og hreinar og hraðfara á jafnfáum dögum. Það lá við að snjókoma yrði skemmtilegt fyrirbrigði.