Tangarsókn á norðurslóðum

Töluvert er um að vera á norðurslóðum um þessar mundir - og hefur óbein áhrif á veður hér á landi. Kortið sýnir háloftastöðu á norðurhveli síðdegis á mánudag (4. júlí) - að mati evrópureiknimiðstöðvarinnar. 

w-blogg020716-ia

Norðurskaut er rétt ofan við miðja mynd og 20. baugur vesturlengdar gengur niður eftir henni um Ísland til Kanaríeyja. Jafnhæðarlínur 500 hPa-flatarins eru heildregnar og segja til um vindátt og vindhraða, en þykktin er sýnd í lit. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs - því meiri sem hún er því hlýrra er loftið. - Litakvarðinn ætti að skýrast sé kortið stækkað. - Ef vel er að gáð má reyndar sjá að hann er sprengdur í smábletti yfir Íran - hvítur blettur þar sem þykktinni er spáð meiri en 6000 metrum. 

En mörkin á milli gulra og grænna lita eru við 5460 metra - við viljum helst vera í gula litnum á þessum tíma árs. Meðaltalið í júlí er reyndar nákvæmlega á þessum mörkum hér á landi - þannig að dvöl í ljósasta græna litnum (þykkt á bilinu 5400 til 5460 metrar) er mjög algeng. Reyndar er líka algengt að landið sé í næsta þykktarbili (og lit) þar fyrir neðan (5340 til 5400 metrar) - en okkur finnst það samt kalt - og viljum helst vera laus við slíkt.

En við norðurskautið er nú öflugur kuldapollur - þeir hafa svosem oft sést kaldari á þessum tíma - en um miðjuna hringa sig fjórar jafnhæðarlínur - gott fóður í djúpa lægð og á ein slík að sýna sig - fara niður fyrir 980 hPa á þriðjudag. - Er það önnur djúpa lægðin á þessum slóðum á stuttum tíma - heldur óvenjulegt að sögn. 

En það sem skiptir máli fyrir okkur er að sótt er að kuldapollinum úr tveimur áttum samtímis - sannkölluð tangarsókn. Gríðarlega hlýtt loft streymir til norðurs bæði yfir Norður-Kanada og yfir Norður-Rússlandi, hér merkt með stórum rauðum örvum. - Hvað gerir kalda loftið þá? Það verður að leita undan.

Til allar hamingju virðist meginkuldinn ætla að hrekjast í áttina frá okkur - en hluti hans hefur þó farið í útrás til suðurs - eins og bláu örvarnar sýna. Þetta er svosem ekkert hættulega kalt loft - en samt heldur til ama - og eins og allt loft sem kemur í háloftum að norðan ber það í sér lægðarbeygju sem eykur líkur á úrkomumyndun og skýjum. - Það breiðist þar að auki yfir stórt svæði og hindrar aðsókn hlýrra lofts - sem reynir þó að nálgast - en verður aðallega að sveigja af til austurs. 

Bláu hringirnir á kortinu sýna annars vegar krappan kuldapollinn (sá minni) en hins vegar gróflega legu heimskautarastarinnar sem hringar sig um norðurhvel á 40. til 50. gráðu norðurbreiddar - ekkert ósvipað og að meðaltali. En jafnframt sést vel hversu miklar hlýju kryppurnar eru - langt norðan við sína „eðlilegu“ bústaði. 

Við skulum til gamans líta á meðalkort júlímánaðar fyrir tímabilið 1981 til 2010. - Litakvarði þykktarinnar er sá sami og á efra korti - en athuga ber að jafnhæðarlínurnar eru dregnar þéttar en á fyrra korti, með 30 metra bili, en ekki 60 metra.

w-blogg020716-ib

Bláu hringirnir eru teknir af fyrra kortinu. Við sjáum að heimskautaröstin er ekkert fjarri sinni venjulegu stöðu - og líka að það er að meðaltali kaldara „hérna megin“ norðurskauts heldur en handan þess - kalda loftið nær miklu sunnar vestan við okkur heldur en Síberíu- og Kyrrahafsmegin. - Við sjáum líka að innri hringurinn er líka nærri venjulegri stöðu - að vísu mun snarpari í dag heldur en á meðalkortinu. 

En hér vantar hlýju „töngina“. - Um svipað leyti í fyrra var myndin nokkuð önnur - við skulum að lokum rifja þá stöðu upp.

w-blogg020716-ic

Stóri, blái hringurinn er enn settur á kortið til samanburðar. - Hér er enginn innri blár hringur. - En hlý hæð er í námunda við norðurskautið - kalda loftið hefur hrakist suður - m.a. hingað til lands - kaldasta loft norðurhvelsins alls er við austurströnd Grænlands vestur af Íslandi - og afleiðing þessarar röskunar er sömuleiðis að hringurinn stóri breiðir meira úr sér í átt til Kyrrahafs heldur en nú (hvítur hringur). 

Einhvers staðar verður kalda loftið að vera - en því líður samt best á heimaslóðum - yfir Norðuríshafinu þar ver það sig best og lengst fyrir upphitunaröflunum - sé það hrakið annað hlýnar það fljótar - sérstaklega ef það lendir yfir meginlöndunum í júlímánuði. - Um leið og sól lækkar á lofti verður hins vegar breyting á - þá fara meginlöndin að verða kalda loftinu vinsamlegri. 


Af væntanlegum ársmeðalhita í Reykjavík 2016

Í tíðarfarsyfirliti Veðurstofunnar fyrir júnímánuð 2016 er líka minnst á meðalhita fyrstu sex mánaða ársins. Í Reykjavík er hann um 1,0 stigi ofan meðallags áranna 1961 til 1990, en -0,1 stigi undir meðallagi síðustu 10 ára. 

Mjög mikil fylgni er á milli hita fyrrihluta árs og ársins alls eins og sjá má á fyrri myndinni hér að neðan. - En þó er það þannig að hitinn það sem af er ári segir ekki margt um hitann það sem eftir lifir árs - að vísu reiknast fylgnin mjög marktæk - en sú marktækni lítur ekkert sérstaklega sannfærandi út - eins og sjá má á síðari myndinni. 

w-blogg020716a

Lárétti ásinn sýnir meðalhita fyrstu sex mánaða ársins í Reykjavík 1866 til 2015, lóðrétti ásinn sýnir aftur á móti ársmeðalhita sama árs. Í ár (2016) var meðalhiti fyrrihlutans 4,02 stig (merktur með rauðri strikalínu). - Fylgnistuðull reiknast 0,87 - kannski þýðir það að um 80 prósent breytileikans sé þegar kominn fram?

Ef við förum beint í aðfallslínuna (þá bláu) eða notum líkinguna til að reikna fáum við út ársmeðalhitann 5,06 stig (5,1 stig). Það er 0,8 stigum ofan meðallags áranna 1961 til 1990, -0,3 undir meðallagi síðustu tíu ára, en 0,6 stigum hlýrra en í fyrra. Árið yrði það þriðja til fjórðakaldasta á öldinni. 

Þó það sé auðvitað líklegt að örlög ársmeðalhitans séu nokkuð mörkuð megum við samt ekki falla í þá freistni að telja að myndina megi nota til spádóma um hitann síðari hluta ársins - hann er frjáls (eða nærri því). Það sýnir síðari myndin.

w-blogg020716b

Hér er lárétti ásinn sá sami og áður - sýnir meðalhita í Reykjavík fyrri hluta árs. Á lóðrétta ásnum er hins vegar hitinn síðari hluta ársins. - Jú, það reiknast marktæk fylgni (er okkur sagt), fylgnistuðull er þó ekki nema 0,38. Aðfallið spáir því að meðalhiti í Reykjavík á síðarihluta ársins verið 6,1 stig - og meðalhitinn þá 5,06 stig (sama spá og á fyrri mynd - enda sömu gögn). 

Við skulum taka sérstaklega eftir því að árin sem eiga köldustu fyrrihlutana (1866 og 1867) tekst að skila síðarihlutahita sem er ámóta hár og árin sem eiga tvo hlýjustu fyrrihlutana (1929 og 1964) skila. - Jökulkaldir fyrrihlutar áranna 1881 og 1920 eiga síðarihluta um og yfir meðallagi. Ekki mjög niðurneglt samband árshlutanna þessi árin.

Lítum á hvernig fór með ár þegar meðalhiti fyrrihluta árs var í kringum 4 stig eins og nú (í kringum rauðu strikalínuna). Þar er 1880 neðst á svæðinu. Meðalhiti fyrri- og síðarihluta ársins var ámóta, 4,25 og 4,29 stig - árið endaði í 4,27 stigum. - Árið í ár getur varla orðið laklegra en það. - Jú auðvitað getur það það - við vitum ekkert um framtíðina - en við látum þá tölu samt standa sem algjört lágmark væntinga -

Í hinum öfgunum má sjá árið 1941 - meðalhiti fyrri hluta árs var þá 3,92 stig, 0,1 stigi lægri en nú. - Meðalhiti síðari hluta árs 1941 var hins vegar 7,90 stig - og ársmeðalhitinn þar með 5,91 stig - í 3. til 5. hlýjasta sæti allra áranna. - Ekki amalegt það. 

Greinilega ýmsir möguleikar í stöðunni - þrátt fyrir að einhver væri að segja að 80 prósent breytileikans væri þegar kominn fram? 

En hver dagur þrengir að afgangnum. 


Bloggfærslur 2. júlí 2016

Um bloggið

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veðurfræðingur og áhugamaður um veður.

Færsluflokkar

Mars 2024
S M Þ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nýjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (28.3.): 20
  • Sl. sólarhring: 59
  • Sl. viku: 511
  • Frá upphafi: 2343273

Annað

  • Innlit í dag: 17
  • Innlit sl. viku: 463
  • Gestir í dag: 17
  • IP-tölur í dag: 16

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri færslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband