Næstmestu hugsanlegu veðurfarsbreytingar

Í hungurdiskapistli fyrir nokkrum dögum var fjallað um mestu veðurfarsbreytingar sem hugsanlegar eru, aljöklun og óðagróðurhúsaáhrif. Þær eru til allrar hamingju nokkuð úti úr kortinu. Aðrar öfgakenndar breytingar eru nær - en teljast samt mjög ólíklegar.  

Síðustu jökulskeið núverandi ísaldahrinu eru gjarnan notuð sem einskonar sviðsmyndir á kalda kantinum - þau gengu þrátt fyrir allt yfir tiltölulega nýlega, en á hlýja kantinum er gripið í einkennilega hlýskeiðahrinu á paleósen- og eósentíma snemma á nýlífsöld. Paleósenskeiðið hófst fyrir um 66 milljón árum og stóð í um 10 milljón ár, þá tók eósen við og stóð þar til fyrir um 34 milljónum ára. 

Á þessum tíma var almennt mjög hlýtt á jörðinni - og veröld öll önnur en nú er. Þegar farið var í saumana á líklegu veðurlagi á þessum tíma kom í ljós að sérlega hlýtt hafði verið nærri mörkum paleósen og eósen, fyrir um 55 milljón árum. Mestu hlýindin stóðu ámóta lengi - eða heldur lengur en jökulskeið ísaldar - í 100 til 200 þúsund ár. 

Þetta var nefnt „paleocene-eocene thermal maximum“ skammstafað petm. Síðar hefur komið í ljós að svona skeið eru fleiri - alla vega á eósen - en ekki alveg jafnhlý. Tilhneiging hefur því verið til þess að kalla petm frekar „eocene thermal maximum 1“, etm-1, og síðan hin síðari (minni) hlýskeið í einhverri númeraröð.  

Hlýindin á etm-1 voru hreint með ólíkindum og virðast hafa skollið á á aðeins nokkur þúsund árum - í mesta lagi. - Mjög hlýtt var í heiminum fyrir, miklu hlýrra en nú er, en skeiðið er 6 til 8 stigum hlýrra en tímabilin í kring. Talað er um að sumarhiti í Norðuríshafi (sem var auðvitað rangnefni) hafi verið allt að 23 stig - en var annars ekki „nema“ um 15 stig almennt á eósen - 15 stigum hærri en nú. Munur á vetrarhita þá og nú var enn meiri norðurslóðum. 

Hin „almennu“ eósenhlýindi eru talin hafa verið tiltölulega meiri á norðurslóðum heldur en sunnar - hitamunur heimskauta- og hitabeltissvæða þar með minni en nú er. Sumir halda því fram að hamfarahlýnunin á etm-1 hafi verið miklu jafnari yfir heiminn. 

Þessar tölur eru svo háar - bæði hinn almenni eósenhiti og á etm-1 að „öfgatal“ um 6 stiga hlýnun á norðurslóðum af völdum aukinna gróðurhúsaáhrifa - og 2 stiga hlýnun í heiminum almennt - verður allt í einu að smámunum - og einhvern veginn miklu líklegri fyrir það eitt að svona nokkuð hefur í raun og veru átt sér stað. 

Meginástæða hlýindanna? Jú, aukin gróðurhúsaáhrif. - Mjög margt er þó óljóst varðandi þessi hlýindi. Ekki hefur gengið vel að herma þau í líkönum - en betur þó nú en fyrir 20 árum. 

Mikið þarf að ganga á til þess að hin almennu hlýindi eósenskeiðsins skelli á okkur - slíkt er sennilega útilokað - og mun ólíklegra heldur en skyndilegt, nýtt jökulskeið - þótt ólíklegt sé. En það eru hins vegar „aukahlýindi“ etm-1 og snerpa þeirra sem valda mönnum hugarangri, 5 til 8 stig á heimsvísu. Losun gróðurhúsalofttegunda er nú enn hraðari heldur en sú losun sem virðist hafa orðið (af náttúrulegum ástæðmu) í upphafi þessa ógurlega hlýskeiðs. 

Við munum í síðari pistli halda áfram að velta vöngum yfir mögulegum hlýindum (á sérviskulegan hátt).