Vestanáttarhrinusumur - fer þeim fækkandi?

Fyrirsögnin er svona mátulega óskiljanleg - langa orðið hefur ábyggilega aldrei sést áður á „prenti“ - og á sér varla langra lífdaga auðið. - En þeir sem grúfa sig ofan í veður- og veðurlýsingar ættu nú samt að átta sig nokkurn veginn á merkingunni. 

Rigningasumur á Íslandi eru ekki öll sama kyns - þau sem plaga menn eystra eru gjörólík þeim sem íbúar suðvesturhluta landsins óttast mest. - En sum rigningasumur einkennast af stöðugum lægðagangi. Ritstjóri hungurdiska leitar leiða til að finna lægðagöngumánuði (og árstíðir) á einfaldan hátt og byggist ein þeirra á þrýstióróavísi sem hann hefur komið sér upp. Mælir sá breytileika loftþrýstings frá degi til dags. 

Hér verður litið á þennan óróavísi og hvernig hann hefur hegðað sér að sumarlagi í nærri því 200 ár. Reiknað er meðaltal mánaðanna þriggja, júní, júlí og ágúst og verður að hafa í huga að mjög hár vísir í einum þeirra getur sett svip sinn á allt sumarið - jafnvel þótt lægðagangur hafi verið lítill - og veður ef til við hið besta í hinum tveimur. Við gætum síðar litið á einstaka mánuði. 

Fyrsta mynd dagsins sýnir vísinn.

Lárétti ásinn sýnir árin - 1822 er það fyrsta, en 2015 það síðasta. Lóðrétti ásinn sýnir svo stærð vísisins, því stærri sem hann er því órólegri hefur loftþrýstingurinn verið.

Heldur er myndin skipulagslítil. Ártöl hafa verið sett á stangli inn á viðeigandi stöðum. Órólegast allra sumra er hið illræmda 1983 - hefur ekkert komist nærri því síðan. Almennt liggur óróleikinn fremur hátt í myndinni síðustu tvo áratugi 20. aldarinnar - en sveigir síðan skarpt niður á þeirri nýju. 

Þá staðreynd skulum við nota okkur til lærdóms. Ef mæliröðin næði aðeins aftur til t.d. 1970 yrði niðursveigurinn mjög áberandi - og þar með yrði verulega freistandi að tengja hann veðurfarsbreytingum af völdum vaxandi gróðurhúsaáhrifa. - Og auðvitað erum við stöðugt að verða vitni af ámóta tengingum stuttra gagnaraða við „afmannavöldum“. 

Í þessu tilviki er þessi ályktanagleði sérlega „viðeigandi“ - vegna þess að þetta er einmitt það sem búast má við, hlýni meira á norðurslóðum heldur en sunnar - einmitt það sem hefur verið að gerast. En - 

En, jú, þessi niðursveifla er með mesta móti, sú mesta síðan á þriðja áratugnum (þá hlýnaði reyndar líka meira á norðurslóðum heldur en sunnar), en - já meira en, - heildarleitnin (sem þó er ekki marktæk - bláa línan sýnir hana) er jákvæð. Fyrir 10 árum eða svo hefði sama ályktanagleði auðvitað fullyrt að hrinusumrum færi fjölgandi - og það af völdum vaxandi gróðurhúsaáhrifa - nema hvað?

Um vestanáttina sjálfa höfum við ekki svona áreiðanlegar upplýsingar nema rétt aftur fyrir 1950. Endurgreiningar ná til eldri tíma - en eru óáreiðanlegar, vonandi batnandi, en samt skulum við ekki taka mikið mark á í þessu samhengi.

Næsta mynd sýnir sumarvestanáttina yfir Íslandi. Tímabilið fyrir 1945 er fyrst og fremst með til að gera myndina ásjálegri - 

Sumarið 1983 sker sig aldeilis úr - en við sjáum líka að botninn virðist alveg vera að fara úr vestanáttinni. Austanátt er ríkjandi í háloftunum fari gildið niður fyrir núll - það gerðist 1950 (mjög áreiðanlegt) - en frá og með 2007 hefur hvað eftir legið við borð að vestanáttin hyrfi - og meðaltal síðasta sumars (2015) var sérlega lágt. 

Vestanáttin hefur verið sérlega lin á sumrin upp á síðkastið - rétt að 2013 næði „eðlilegu“ máli. Er þetta bara í lagi? 

Ekki er alveg létt að bera óróleikavísinn og vestanáttina saman á þessum myndum þannig að við lítum á eina enn - þar sem þeim er stillt saman.

Myndin batnar sé hún stækkuð - auk þess er skárra afrit í viðhengi. Lárétti ásinn sýnir sumarmeðaltal þrýstióróans, en sá lárétti vestanáttina. Við sjáum að býsnamikið samhengi er á milli (alla vega þætti dulvísindamönnum það). Austanáttarsumrin 1950 og 2015 skera sig þó nokkuð úr - og sömuleiðis 2008 - sem var í vestanáttarnúlli. - Greinlega er nokkur lægðagangur í austanáttinni líka. 

Innfellda myndin sýnir 10-ára keðjumeðaltöl óróleikans og vestanáttarinnar á sama tímabili. - Reynt er til hins ítrasta að fella ferlana saman (án þess þó að svindla beinlínis). Við sjáum hér vestanáttarhrinusumrahámark á árabilinu 1970 til 1990 falla saman við óróleikahámark sama tíma - en lágmörk eru til beggja handa - síðasti áratugurinn er sérlega vestanáttalinur.

Ætli sé ekki kominn tími á nýja hrinuáratugi - með 5 til 8 suðvestanlandsrigningasumrum af hverjum tíu? Nema að það sé eitthvað til í þessu með „afmannavöldum“? Trú eða vantrú? 

Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

• sumarórói og vestanátt