Íslenska sumrinu lokið

Í dag er fyrsti vetrardagur að fornu tímatali og sumarmisseri ársins 2016 þar með lokið. Ritstjóri hungurdiska þakkar vinsemd á liðnu sumri og óskar lesendum gæfuríks vetrar. Sumarið var hlýtt - á landsvísu í 2. til 3. hlýjasta sæti á nýju öldinni - sjónarmun hlýrra var 2010. Sama á við um Reykjavík.

w-blogg231016a

Rauða línan sýnir landsmeðaltalið (í byggð) frá aldamótum - gráu súlurnar meðalhita í Reykjavík frá sumardeginum fyrsta ár hvert - til og með föstudags veturnátta - allt aftur til 1920. 

Sé rýnt í myndina kemur í ljós að sumarhiti í Reykjavík hefur ekki oft orðið hærri en nú - reyndar aðeins þrisvar, 2010, 1941 og 1939. Í fimmta til sjöunda sæti eru svo sumarið 2004, 2003 og 1960.


Fárviðrið 21. febrúar 1954

Yfirferð hungurdiska um fárviðri í Reykjavík er nú komin rúm 60 ár aftur í tímann. Þar hittum við fyrir harla óvenjulegt tímabil. Samkvæmt veðurbókum náði vindur fárviðrisstyrk í Reykjavík 8 sinnum á rúmum tveimur árum, 1952 til 1954. Þetta er of oft til að vera trúverðugt. Ástæður eru sennilega þær að vindmælir sá sem var í notkun var illa kvarðaður, mælingin fór fram í 17 metra hæð frá jörð (í stað 10) og oft var fremur erfitt að lesa af síritanum. 

En - í öllum þessum 8 tilvikum var veður auðvitað arfavitlaust þótt deila megi um hámarkið, og öll eru veðrin athyglisverð, hvert á sinn hátt og sum þeirra ollu miklu tjóni víða um land (en ekki öll). - Við skulum því láta sem ekkert sé og fara í gegnum alla þessa daga í sérstökum pistlum - í öfugri tímaröð sem fyrr. 

Fyrst verður fyrir skammvinnt sunnanveður 21. febrúar 1954. Mánuðurinn sá var afar skakviðrasamur - eins og næstu mánuðir á undan höfðu verið líka. Sjö dagar í mánuðinum ná inn á stormdagatal hungurdiska, 3., 4., 15., 16., 21., 25. og 26. Af þessum veðrum var það sem gekk yfir þann 15. til 16. verst - en þá náði vindur í Reykjavík ekki fárviðrisstyrk. 

Sviðið er kunnuglegt - veðrið svipaðrar ættar og fárviðrin 1981 og 1991.

Slide1

Kortið sýnir stöðuna sólarhring áður en veðrið skall á. Heimskautaloft streymir úr norðvestri inn á Atlantshaf á móti hlýrri bylgju úr suðri - á stefnumótaslóðum er mikil gerjun. Kortið er úr safni ncep-endurgreiningarinnar. Amerísku endurgreiningarnar eru tvær - þessi nær aftur til 1948 og er oft (en ekki alltaf) nákvæmari heldur en sú sem mest er vitnað í hér á hungurdiskum. Hér tekst henni mun betur upp - við skulum líta á muninn svona til að minna okkur á að trúa kortum sem þessum ekki alltaf bókstaflega.

Kortið sýnir hæð 1000-hPa-flatarins í metrum og eru jafnhæðarlínurnar nær alveg jafngildar þrýstilínum - en tölurnar aðrar. Fjörutíu metrar eru 5 hPa, eða 1 hPa 8 metrar, þannig að innsta jafnhæðarlínan við lægðina á Grænlandshafi (-160 metrar) sýnir 980 hPa þrýsting. [-160/8 = 20; 1000-20=980].

Slide2

Næsta kort sýnir stöðuna á miðnætti aðfaranótt 21. febrúar. Þá er lægðin við Snæfellsnes, um 959 hPa í miðju. - Það er reyndar jafnlágt lægsta þrýstingi á landinu á þeim tíma sem kortið gildir (á Reykjanesvita), en ljóst er af athugunum að lægðin hefur verið talsvert dýpri. Klukkan 6 var þrýstingur á Galtarvita kominn niður í 946,2 hPa, en miðjuþrýstingur lægðarinnar hjá ncep var þá um 956 hPa - og þrýstingur við Galtarvita um 960 í líkaninu. - Óþægilega mikill munur - rétt einu sinni. 

En sú mynd sem við fáum af aðstæðum og ástæðum veðursins er samt í aðalatriðum rétt. 

Slide3

Til samanburðar skulum við líta á tilraun tuttugustualdarendurgreiningarinnar - hún fer beinlínis út um þúfur. Miðnæturkortið sýnir mjög flata lægðarbylgju nærri suðvesturlandi og nánast logn í kringum hana. 

Slide4

Síðasta kortið sýnir 500 hPa-greiningu ncep - mikill og djúpur kuldapollur á Grænlandshafi - gæti fætt af sér fleiri illviðri svipaðrar ættar - en gerði það ekki. Kuldinn þokaðist þess í stað austur á bóginn og gat af sér allmikið norðankast nokkrum dögum síðar - norðanköst ætti e.t.v. að segja - leiðindin þau stóðu í meir en 10 daga.

Slide5

En lítum nú aðeins á stöðuna í Reykjavík - fyrst á þrýstiritinu hér að ofan. Það er um hádegi laugardaginn 20. febrúar sem loftvog fór að falla og vindur að blása af austri og austsuðaustri. Ekki varð þó sérlega hvasst fyrr en hann skall mjög snögglega skömmu eftir miðnætti með gríðarlegu sunnanveðri og krapahríð. 

Slide6

Vindritið sýnir vel hversu snögglega þetta gerðist. Miðnætti er lengst til hægri á myndinni - tíminn gengur síðan til vinstri. Það er rétt fyrir kl. 1 sem hvessti. - Það var laugardagskvöld - fjöldi fólks á skemmtistöðum (sem ekki voru jafnlengi opnir á þessum árum og nú er). 

Slide7

Á nóttunni voru veðurathuganir gerðar á aðeins 3 stunda fresti - en ástæða hefur þótt til aukaathugunar kl. 02:35. Þá var vindur af fárviðrisstyrk og hviður upp í meira en 40 m/s. Enn var hvasst kl.6 - en samt mun skaplegra veður. 

Nokkuð tjón varð í þessu veðri, mest á Vestfjörðum. Þetta er það helsta sem getið er um í blöðum.

Mikil umferðarteppa á höfuðborgarsvæðinu, austanfjalls og suður með sjó. Margir lentu í hrakningum og minniháttar meiðsl urðu á fólki. Miklar rafmagnstruflanir urðu við slit loftlína innanbæjar.

Á nokkrum stöðum á Vestfjörðum skemmdust þök á húsum. Heyhlaða fauk á Ísafirði. Fjós fauk ofan af kúm og járnplötur fuku af íbúðarhúsinu í Neðri-Breiðadal í Önundarfirði. Skemmdir urðu á húsum á Flateyri, þar fauk trillubátur út vetrarstæði og fisktrönur sömuleiðis. Þak fauk af gömlu íshúsi á Suðureyri. Þak fauk af fjárhúsi í Norðurfirði á Ströndum og víðar varð tjón þar í sveit. Nokkrar skemmdir urðu á Bíldudal. Minniháttar skemmdir urðu á húsum á Keflavíkurflugvelli.

Um það var rætt að krapahríðin hefði verið mikil í uppsveitum Árnessýslu og valdið þar leiðinlegum áfreða og ófærð sem auðvitað hélst allt norðankastið sem sem kom í kjölfarið. 


Af október 1959 og nú

Nú er staða mála þannig að meðalhitinn fyrstu þrjár vikur októbermánaðar hefur aðeins einu sinni verið hærri í Reykjavík. Það var á sama tíma 1959. Svo hittist á að þá var kosið til Alþingis rétt eins og nú. Kjördagar voru tveir, 24. og 25. - Þetta eru reyndar ekki einu skiptin sem Alþingiskosningar hafa verið í október, það var líka 1942 - og kannski oftar. 

Þótt þessir mánuðir 1959 og nú keppi í hlýindum - eru þau alveg ótengd kosningunum (eða vonandi eru þau það) - því tíð var fremur köld og illviðrasöm í kosningamánuðinum 1942. 

En tímaritið Veðráttan segir þetta um október 1959:

„Einmuna tíð var á Norður- og Austurlandi, en mjög úrkomusamt sunnan lands og vestan. Víða sáust útsprungin blóm í túnum, og ber voru óskemmd fram undir mánaðamót. Kýr voru yfirleitt ekki teknar á fulla gjöf fyrr en um veturnætur. Á óþurrkasvæðinu urðu hey sums staðar úti, en heyfengur varð þó mikill um allt land. Sumir fjallvegir tepptust vegna snjóa eftir þ. 25., og um sunnan- og vestanvert landið spilltust vegir sums staðar af bleytu. Gæftir voru yfirleitt fremur stirðar.“

Nú, - við lestur þessa texta sjáum við að sumir fjallvegir hafi teppst vegna snjóa eftir þann 25. - Það kólnaði sum sé - mánuðurinn gaf eftir þannig að október 1915 fór upp fyrir hann á lokametrunum í keppninni um hlýjasta október í Reykjavík. Í textanum er líka vísað í „óþurrkasvæðið“. Þar er verið að vísa í að síðari hluti sumars 1959 var heldur erfiður við heyskap víða á Suðurlandi - og hafði ekki tekist að ljúka heyskap. 

Við skulum líta á kort sem sýnir stöðuna í háloftunum á fyrri kosningadaginn 1959 í boði japönsku endurgreiningarinnar.

w-blogg221016b

Jafnhæðarlínur eru heildregnar - þykktin sýnd í lit. Af hæðarlínum má ráða styrk og stefnu háloftavinda - hér hægir af norðvestri yfir landinu. Þykktin mælir hita í neðri hluta veðrahvolfs meðalhiti í október er um 5340 metrar - inni í grænu litunum. Hér er hún um 5260 metrar - um 80 metrum undir meðallagi, um 4°C. - Vikið í Reykjavík varð þó ekki svo mikið.

Við förum auðvitað að leiða hugann að því hvernig fari nú - hvert verður úthald þessa mánaðar í hitakeppninni? - Við vitum það auðvitað ekki - en við vitum hvernig fór 1959 og lítum á það á mynd.

w-blogg221016a

Línuritið sýnir hitavik í Reykjavík - miðað við meðaltal hvers dags 1961-2010 - í september til nóvember 1959 (rauð strikalína) og vikin í september og október nú - fram til dagsins í dag (21. október). Það er nokkuð sláandi hvað línurnar tvær fylgjast að - september svona í ríflegu meðaltali - síðan alveg sérlega hlýr október - að minnsta kosti framan af. -

Kólnunin sem varð svo í kringum kosningarnar 1959 var töluverð - en hiti fór samt ekki nema rétt undir meðallagið. Viðbrigðin hafa samt orðið mikil - og ekkert varð úr meti í Reykjavík. - En hann situr samt á toppi hlýindalista á 34 veðurstöðvum - nördin geta fundið lista yfir þær í viðhenginu. 

Svo leið aðeins fram í nóvember - þá gerði eftirminnilegt norðanveður - og kólnaði rækilega um hríð (og með hríð). Þann 13. nóvember var hiti -9 stigum undir meðallagi í Reykjavík - meðalhiti sólarhringsins -6,8 stig. Verulegt kuldakast gerði líka í nóvember 1915, en vonandi sleppir nóvember 2016 okkur við svoleiðis nokkuð - samt er aldrei á vísan að róa. 

Í pdf-viðhenginu eru veðurkort og veðurathuganir októberkosningadagana 1911, 1916, 1923, 1942 og 1949. 


Skrár tengdar þessari bloggfærslu:

Bloggfærslur 22. október 2016

Um bloggið

Hungurdiskar

Höfundur

Trausti Jónsson
Trausti Jónsson
Höfundur er veðurfræðingur og áhugamaður um veður.

Færsluflokkar

Mars 2024
S M Þ M F F L
          1 2
3 4 5 6 7 8 9
10 11 12 13 14 15 16
17 18 19 20 21 22 23
24 25 26 27 28 29 30
31            

Nýjustu myndir

  • w-blogg200324b
  • w-blogg200324a
  • Slide10
  • Slide9
  • Slide8

Heimsóknir

Flettingar

  • Í dag (29.3.): 4
  • Sl. sólarhring: 61
  • Sl. viku: 402
  • Frá upphafi: 2343315

Annað

  • Innlit í dag: 3
  • Innlit sl. viku: 363
  • Gestir í dag: 3
  • IP-tölur í dag: 3

Uppfært á 3 mín. fresti.
Skýringar

Eldri færslur

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband